पर्वत कुश्मा ९, ज्ञादीका ७० वर्षीय ख्यामराज लामिछाने थाहा पाउने भएदेखि नै खेतीपातीमै छन् । उमेरले ७ दशक पुगिसके पनि खेतबारीमा काम गर्दा उत्तिकै जोश आउँछ, काम गरेर थाक्दैनन् ।
तर, विगत ७ वर्षदेखि भने लामिछानेलाई आपत आइलागेको छ । बारीमा जब मकै हुर्केर घोका हाल्न थाल्छ, तब हुल बाँधेर बाँदर आइपुग्छन् र फल्न लागेका मकै सबै सखाप पारिदिन थालेका छन् । सुरुसुरुमा धपाएर भाग्ने बाँदर अहिले मान्छे टेर्न पनि छोडिसकेका छन् ।
‘६, ७ वर्षअघि बाँदरहरु खासै देखिन्थेनन् । यसो आएर पनि डिलडिलै जान्थे । अलिअलि धपायो भने भागिहाल्थे,’ लामिछाने सुनाउँछन्, ‘अहिले त बाँदर गाउँमै छिरे । गाउँमा छिरेका बाँदरले केही बाँकी राख्न छोडेनन् ।’
अरुबेला खासै दुख नदिए पनि मकै फल्न थालेदेखि बाँदरको संख्या पनि एकाएक बढ्ने गरेको स्थानीयको गुनासो छ । मकै थन्काउनेबेला बाँदरले सखाप नै पार्न थालेपछि ज्ञादीका स्थानीयले ३ वर्षदेखि पालैपालो हेरालो बस्न थालेका छन् ।
बाँदर हेर्न १५ परिवारले जेठ दोस्रो सातादेखि असार दोस्रो सातासम्मको समयतालिका नै प्रकाशत गरेर पालो बाँडेका छन् ।
जसमा पहिलो दिन कमल पिसीले पालो पाएका छन् भने अन्तिम दिन राजबाबु पिसीको पालो छ ।
‘गाउँमा बसिसकेपछि काम नगरेर भएन, केही न केही त गर्नैप¥यो । गर्दा पनि बाँदरले बसिखान नदिएपछि के गर्नु त,’ लामिछानेले भने, ‘अहिले हामी १५ घरको आलोपालो बाँदरको चौकीदार बसेका छौं ।’ उनका अनुसार २ सय रोपनीभन्दा बढी क्षेत्रफलमा मकै खेती हुने भए पनि बीचमा बारी पर्ने किसानहरु चौकीदार बस्नुपर्दैन ।
कुश्मा ९ का वडाध्यक्ष राम शर्मा लामिछाने आलोपालो बाँदर धपाउन थालेदेखि केही किसानलाई केही राहत भएको बताए ।
‘बाँदर धपाउन के नै गरिएन होला र ? बजाउनेदेखि पड्काउने सबै गरियो । केही गर्दा पनि सीप नलागेपछि गाउँले मिलेर नै आलोपालो गर्न थालेका हौं,’ वडाध्यक्ष शर्माले भने, ‘खेतबारीमै गुलेली, ढुंगा लिएर बसेपछि अलि कम भा’छन् ।’
बाँदर धपाउन बारीको डिलमा छाप्रो बनाएको र त्यही छाप्रोबाट मकैको चोकीदारी गरिरहेको स्थानीय लामिछाने बताउँछन् ।
‘छाप्रो देखेपछि मान्छे नभए पनि बाँदर अलि डराउने रैछ । केही सजिलो त भएको छ,’ उनी भन्छन् ।
वडाध्यक्ष लामिछाने वनजंगलमा रुख विरुवा बाक्लिँदै गए पनि उनीहरुले खाने खानेकुराको अभाव हुँदै जाँदा बाँदर बस्ती पस्न थालेको हुन सक्ने सुनाउँछन् ।
जंगलमा उनीहरुले खाँदै आएको कन्दमुललगायतको जंगली फलफुल कमी हुँदै जाँदा खानेकुराका लागि खेतबारी पस्न थालेको उनीहरुको भनाइ छ ।
‘जंगल बढ्यो । तर, उनीहरुको खानेकुरा कमी आउन थाल्यो । बाँदरको संख्या पनि बढेको हुन सक्छ,’ उनले भने ।
