म्याग्दी सदरमुकाम बेनीमा परम्परागत रुपमा देखाउँदै आएको एकमहिने ‘बर्खेनाच’ सोमबार साँझ उल्लासमय वातावरणमा समापन गरिएको छ । हिन्दू नेपाली महिलाको महानपर्व तिजमा दिनभर बेनीबजारका विभिन्न क्षेत्रमा लाखे नाच प्रदर्शनपश्चात साँझ संगमचोकमा ‘तरबार लडाइँ नृत्य’मा श्रीकृष्णले दानवीय स्वरुपको लाखेलाई बध गरेपछि बर्खे नाच समापन गरिएको हो ।
करिब १० मिनेटभन्दा लामो लडाईमा दानवको वध भएपछि समाजलाई त्रसित बनाउने राक्षसको टाउको प्रदर्शन गरिएको थियो । ठूला–ठूला आँखा भएकी, दाह्रा निस्केकी, जगल्टा फिँजाएकी देख्दै डरलाग्दी घण्टाकर्णकी श्रीमतीलाई लाखे बर्खे नाचको प्रमुख आर्कषक मानिन्छ ।
नेपाल भाषामंकाःखलका कलाकारको समेत उपस्थितीमा नेवारी गितसँगै खचाखच दर्शकको उपस्थितिमा लाखेको एकल नाचसँगै श्रीकृष्णको रूपधारण गरेका कलाकारसँगको लडाँई निकै रोचक हुन्छ ।
वर्खे नाचको शुरुवात समाजमा दुःख दिने पात्रको रुपमा चित्रित लाखेको पति अर्थात् घण्टाकर्ण नामक राक्षसको आकृति बनाएर बजार परिक्रमापश्चात म्याग्दी र कालीगण्डकी नदीको दोबानमा लगेर बिसर्जन गरेपछि तीजको साँझमा दानवीयस्वरुपको लाखेलाई भगवान श्रीकृष्णरुपी शक्तिले बध गरेपछि यो नाचको अन्त्य गरिन्छ । ‘असत्यमाथि सत्यको विजयी हुने सन्देश छोडेर नाच सकिन्छ, बर्खेनाचका सबै नृत्यहरू परम्परागत छन् ।
हिन्दू धर्मग्रन्थमा वर्णित द्वापरयुगामा भगवान श्रीकृष्ण र उनका मामा कंशबीचको लडाइको अभिनय गरी यो नाच नाच्ने गरिन्छ । नेपाल भाषा वंशावली अनुसार लाखे नाचको चलन राजा गुणकामदेवले शुरु गरेको बताइए पनि राजा प्रताप मल्लका पालादेखि मुकुट लगाएर लाखे नाच्ने गरिएको नेवार समुदायका अगुवाहरुले बताएका छन् ।
बर्खेनाचमा मृढृङ्गा र मादलको तालमा लाखे, घोडा,नागनागिनी, गोरु, रोपाइँ र जोगी लगायत विभिन्न नाच देखाउने गरिएको भाषा मंकाःखलका सांस्कृतिक संयोजक सञ्जयकुमार श्रेष्ठको भनाई छ ।
बर्खेनाचको समापनसँगै नेपालीको प्रमुख पर्व दशैंतिहारसँगै अन्य चाडपर्वको रौनकता छाउने गर्दछ ।एक महिने बर्खेनाचमा करिब १ सयभन्दा बढी कलाकारहरू प्रत्यक्ष सहभागि भएका थिए । बर्खेनाचमा नेवार समुदायका साथै बेनीबजारमा बसावास गर्ने क्षेत्री, बाह्मण र जनजाति युवाले समेत साथ दिन्छन् ।
सदरमुकाम बेनीबजारमा तीनसय बर्ष पहिले मानवबस्तीको विस्तार भएदेखी नै बर्खे नाँच सुरू गरिएको देखिन्छ । सभ्य, भब्य रुपमा सम्पन्न भएको नाचलाई लोप हुन नदिन बेनीबजारमा निजी तथा सामुदायिक विद्यालयले समेत विद्यार्थीलाई नृत्यको अभ्यास गराउन थालेको छ । सताब्दी अगाडीका कला र संस्कृतिलाई जोगाउँदै नयाँ पुस्तालाई समेत आर्कषित गर्न सकेमा हरेक बर्ष बर्खे नाचको रौनकता कायम रहने थियो ।
