म्याग्दीको सदरमुकाम बेनीमा दुईदिनसम्म एकबर्षभरी दिवंगत भएकाको आत्माको शान्ति कामनाका लागि सापारु (तयामचा) नागनागिनी नाच देखाइएको छ । नेपाल भाषा मंका खलको आयोजनामा जनैपूर्णिमादेखि शनिबार र आइतबार बेनीबजारमा बर्षभरी दिवंगत भएका ब्यक्तिहरूको सम्झनामा बेनीबजार परिक्रममा गरिएको हो ।
एक महिने बर्खेनाच अन्तरगत महत्वपूर्ण मानिएको गाईजात्रा अन्तरगत बेनीबजारमा रहेका नेवार समुदायका अगुवाहरूको उपस्थितीमा तयामचा(सापरु) र नागानागीनी नाच देखाउने चलन रहेको छ ।
बेनीबजारमा नेपालका विभिन्न जिल्लाबाट बसाईसराई गरेर आएका नेवार समुदायले आफ्नो सांस्कृतिक महत्वलाई समेत संगै ल्याएर आएको अवस्थामा नागानागिनी नाचको लिखित इतिहास १ सय बर्षको भएपनि मानब बस्तीको विस्तारसँगै भक्तपुरबाट ३ सय बर्ष पहिला भित्रिएको अनुमान यहाँका नेवार अगुवाहरूको छ ।
हारमोनियम,¥याली,मृदड लगायतका पुराना बाजाहरूको प्रयोगसँगै राजमति गित समेत प्रस्तुत गरिएको थियो । ‘बर्खेनाचको सबैभन्दा महत्वपूर्ण पर्वको रुपमा गाइजात्रालाई लिने गरिन्छ, दिवंगत हुनुभएकाको घरघरमा पुगेर आज सम्पन्न भएको छ’ नेपाल भाषा मंका खलका अध्यक्ष कृष्णप्रसाद श्रेष्ठले भन्नुभयो ।
यसबर्ष १७ जना नेवार समुदायबाट दिवंगत हुनुभएकाहरुको आत्माको शान्ति कामना गरिएको अध्यक्ष श्रेष्ठले बताउनुभयो । हिन्दु धर्मलम्बीले गरुड पुराणमा उल्लेख गरे अनुरुप एक वर्ष सम्म बन्द गरेर राख्ने यमलोकको ढोका सोहीदिन मात्र खोल्ने भएकोले त्यस दिनमृतकका परिवारले मृतकको नाममा विधि पूर्वकपूजा गरेर मठ मन्दिर,चैत्य, गुम्बा घुम्यो भने शिवालोक प्राप्त हुन्छ भन्ने धार्मिक विश्वास समेत रहेको छ ।
नेवार समुदायले सापरू तथा गाईजात्रालाई एउटा महत्वपूर्ण दिनको रुपमा समेत लिने गर्दछन् । बर्खेनाचका अन्य गतिविधिमा सहभागी नहुने बजारमा बुढापाका समेत नागनागिनी नाचमा उपस्थित हुने गरेका छन् । विगतका तुलनामा यसबर्ष कम खर्चिलो विधि अपनाएर सपारु नागनागिनी नाच प्रस्तुत गरिएको थियो ।
यो नाचमा जनशक्ती धेरै चाहिन्छ। सदरमुकाम बेनीमा नेवार समुदायले नागनागिनी नाच प्रस्तुत गरेपनि गैर नेवार समुदायमा एकबर्ष भित्र मृत्यु भएकाहरूको घर अगाडी समेत सम्झना गरिन्छ । सपारु (तयामचा) नागनागिनीले बेनीबजारबासी बिचको एकता र सहकार्यलाई झल्काउने गरेको छ ।
गाईजात्राको मुख्य अभिप्राय यमलोकमा रहेका बैतर्नी खोला पार गर्ने भएको नेवार समुदायका अगुवाहमा प्रत्यक मृतकका घरबाट एक जोडी पुरुष मध्ये एक जना पुरुष र अर्को महिला बनाएर पठाइने चलन छ । मुकुण्डो लगाएको नागा र महिलाको भेषमा नागिनीको नाच निकै आर्कषक मानिन्छ । नागाको र महिलाको भेषमा प्रर्दशन गरिन्छ ।
महिला हुनेलाई बिशेष श्रृंगार गरिन्छ । मृतकका आफन्तले आफ्नो अगाडी सापारू आउनेलाई बिशेष रुपले स्वागत समेत गर्ने गर्दछन् । सापारू र गाईजात्रालाई सामुहिक पृत्रिलाई सम्झने दिनको रुपमा समेत लिने गरिएको छ । नेवारी भाषामा यो पर्वलाई ’सापारू’ भनिन्छ। ’सा’ को अर्थ गाई र ’पारू’ को अर्थ प्रतिपदा तिथि हो जुन दिन यो चाड मनाइन्छ।
