चाडपर्व भन्नासाथ हामी हर्षोल्लासका साथ मनाउँछौँ तर खानपिन र आहारविहारमा ख्याल गर्दैनाैं। चिकित्सकहरू दसैंमा मासु स्वस्थ तरिकाले पकाएर खान सुझाउँछन्।
आज दसैँको महाअष्टमी, घरघरमा खसी बोका, राँगा, च्याङ्ग्रा लगायतका पशु चौपायको बलि दिएर मासु खाने गरिन्छ। मासु खाँदा स्वस्थ मासुलाई स्वस्थ तरिकाले पकाएर खान चिकित्सकहरुको सुझाव छ।
चिकित्सकहरू मासु नै नखानभन्दा पनि पकाउने तरिकामा ख्याल गर्न सुझाव दिन्छन्। मासु आफैंमा खराब नभए पनि पकाउने तरिकाका कारण अस्वस्थ बन्ने गरेको उनीहरूको भनाइ छ।
पुष्पाञ्जली अस्पतालका फिजिसियन डा. भोजराज अधिकारी खानपिनमा सामान्य ध्यान नदिँदा दसैँका समयमा उच्च रक्तचाप, मुटु, मधुमेह र पेटजन्य समस्याका साथै झाडाबान्ता हुने, कब्जियत हुने, युरिक एसिड बढ्ने तथा ग्यास्ट्रिकका बिरामी बढ्ने बताउँछन्। उनले एकैपटक धेरै मासु पकाएर धेरै दिनसम्म खाँदा त्यसबाट रोगलाई बढावा हुने बताउँछन्। उनले भने, “बोसो नभएको ताजा मासु थोरैथोरै गरेर खान सकिन्छ।”
पकाउने तरिकामा विशेष ख्याल पु¥याउनुपर्ने भन्दै उनले पोलेर र तारेर मासु प्रयोग नगर्न सुझाए। चाडपर्वमा बाहिर हिँडडुल धेरै गर्ने र खानपानमा ध्यान नदिने प्रचलन बढ्दै गएको जनाउँदै उनले भने, “नुन, चिल्लो, चिसो, गुलियो बढी खाने त्यसमा पनि मदिरा र चुरोट मिसाउँदा झनै समस्या हुन्छ।”
शाकाहारीले पनि धेरै मिठाई, पनिर जस्ता खानेकुरा खान नहुने उनले बताए। उनले भने, “मिठाई लामो समयदेखि बनाएर राखिएको हुन्छ, जसले स्वास्थ्यमा असर गर्छ।” पनिर पनि धेरै खाँदा कोलेस्ट्रोल बढ्ने भन्दै उनले ठिक्क मात्रामा खान सुझाए।
बिपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पतालका मेडिकल अङ्कोलोजी विभागका प्रमुख डा. गुरुशरण साहले रातो मासु पोलेर, धेरै भुटेर र तारेर खाँदा क्यान्सरको जोखिम बढ्ने बताए। उनले दसैँमा मासु खाँदै नखाने भनी रोक्न नसकिने बताउँदै भने, “बासी नखाने, सागसब्जी, गेडागुडी पनि खानामा समावेश गर्ने बरु कुखुराको मासु, माछा खाने गर्नुपर्छ।”
बिपी कोइराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पतालका वरिष्ठ क्यान्सर रोग विशेषज्ञ डा. विनय ठाकुर बोसो भएको मासुलाई आगोमा पकाएर खाँदा त्यसबाट उत्पन्न हुने प्रतिक्रियाबाट आन्द्राको क्यान्सर हुने जोखिम बढी हुने बताउँछन्।
मासु खान हुने भन्दै उनले भने, “तर धुवाँसँग मासुलाई मिसाएर प्रशोधन गरिँदा रासायनिक प्रक्रिया भई क्यान्सर उत्पन्न गराउने खतरा हुन्छ।”
स्वस्थ तरिकाले मासु पकाएर खान उनले सुझाए। मदिरा र मासु धेरै सेवन गर्ने व्यक्तिमा समेत आन्द्राको क्यान्सरको जोखिम बढी हुने चिकित्सकहरू बताउँछन्।
चितवन मेडिकल कलेज (सिएमसी)का डिएम इण्डो क्राइनोलोजिष्ट डा. सौरभ खतिवडा अस्वस्थ तरिकाले पकाएको मासुले स्वास्थ्यमा असर पर्ने बताउँछन्। बोसो बढी भएको मासु खाँदा मोटोपना बढ्ने बताउँदै उनले भने, “मासुसँगै खाद्य परिकार धेरै खाइने हुँदा यसले शरीरमा चिनीको मात्रा बढाउने जोखिम हुन्छ।”
खाना खाएपछि चार घण्टामा सामान्य अवस्थामा आउनुपर्ने बताउँदै उनले बोसोसँगको खानाले १२ घण्टासम्म चिनीको मात्रा बढाइरहने बताए।
उनले भने, “राति बोसोसहितको खाना खाँदा बिहानसम्म यसको प्रभाव रहिरहन्छ।”
बोसो बढी भएको मासु खाँदा एलडिएल कोल्डस्ट्रोर, ट्राइग्लिसिराइडको मात्रा बढ्ने उनले भने। डा. खतिवडाले भने, “पोलेको, भुटेको र अधिक बोसो भएको मासु स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छ। बोसोरहित मासु कम खानुपर्छ।”
चाडपर्व भन्नासाथ हामी हर्षोल्लासका साथ मनाउँछौँ तर खानपिन र आहारविहारमा लापरबाही गर्ने चलन छ।
अर्को कुरा, धेरै बिरामी आफू मरणासन्न नहुँदासम्म अस्पताल वा स्वास्थ्य केन्द्रमा नजाने, सहेर बस्ने गर्छन्। खासगरी घरमा सबैजना जम्मा भएको बेला अरूलाई ‘डिस्टर्ब’ हुन्छ भनेर आफूलाई बेसरी छाती दुखे पनि वा श्वास फेर्न गाह्रो भए पनि सहने चलन छ, जसले गर्दा मुटु रोगीको जोखिम बढ्न जान्छ। यसबाहेक यो बेला शारीरिक परिश्रम पनि बढ्छ र खानपिनका कारणले स्वास्थ्यसम्बन्धी समस्या पनि बढ्न सक्छ, जसले गर्दा रोगले च्याप्न सक्छ।
चितवन मेडिकल कलेजका मुटुरोग विशेषज्ञ प्राडा श्यामराज रेग्मीले मुटुरोग भन्नेबित्तिकै प्रेसर (हाइपरटेन्सन), सुगर (मधुमेह) र हाई कोलेस्ट्रोल (डिस्लिपिडिमिया) जस्ता रोगसँग जोडिने बताउँदै मुटु रोगसँगै सुगर, प्रेसर वा चिल्लोको मात्रा बढी भएको समस्या छ भने तिनीहरूले खानपानमा अत्यन्तै सावधानी अपनाउनुपर्ने सुझाए।
उनले भने, “यदि शुद्ध मुटुरोग मात्र छ र मुटु कमजोर छैन भने अरू बिरामीको जस्तो साधारण खानपिनमा धेरै बार्नु पर्दैन।”
सामान्यतया, हामीले मुटु रोगीलाई चिल्लो र मासु धेरै नखान सल्लाह दिने गरेको उनको भनाइ छ। उनले भने, “धेरै चिल्लोले मुटुलाई असर गर्न सक्छ र पाचन शक्तिमा गडबडी ल्याउन सक्छ। पेट फुल्यो भने पनि त्यसले अप्रत्यक्ष रूपमा मुटुको कामलाई असर गर्न सक्छ।”
उनले दसैँमा खान र रमाउन सुझाउँदै स्वस्थकर खाना थोरै खान आग्रह गरे। उनले भने, “चिल्लो, छाला र बोसो नभएको मासु थोरै खान हुन्छ। मासु छुँदै नछुने वा जिब्रोको स्वादलाई ध्यानै नदिने भन्ने कुरा सामाजिक सञ्जालमा चर्चा पाए पनि, थोरै खानाले केही असर हुँदैन।”
मधुमेह नियन्त्रणमा छ भने दिनमा एउटा वा दुईवटा मिठाइ खाँदा फरक नपर्ने उनको सुझाव छ।
