युवाहरु विदेशिने क्रम बढ्दै गएपछि जनशक्तिको अभावमा म्याग्दीको खेती योग्य जमिन झाँडीमा परिणत हुँदै गएको छ ।सुविधा, रोजगारी र गुणस्तरीय शिक्षाको खोजीमा गाउँका व्यक्तिहरु बजार झर्दै गर्दा ग्रामीण बस्तीको उर्वर जमिन जंगलमा परिणत भएको हो। युवाहरुमा विदेश, शहरकेन्द्रित ब्यवसाय र जागिरमा केन्द्रित हुदाँ गाउँमा बस्ने बुवा आमा निर्वाहमुखी खेतीपातीमा सीमित छन् ।

पछिल्लो समय म्याग्दीको रघुगंगा गाउँपालिका–२ भगवती र बेनी नगरपालिका २ बगरफाँट को खेतीयोग्य जमिनमा अन्नबाली भन्दा बढी रुख विरुवा भरिएको छ । राखु भगवतीको खेतीयोग्य जमिनमध्ये ६० प्रतिशत भु–भाग बनजंगल, झाँडीले भरिएको स्थानीय वासी रामजी शर्माले बताउनुभयो ।

खेती गरिरहेको जमिनमा पनि रुखविरुवा भरिएपछि पहिलेको जस्तो उत्पादन हुन छोडेको उहाँको भनाइरहेको छ ।उर्भरभूमिमा धान, मकै, कोदो लगायतको रैथानीबाली लोप हुने अवस्थामा पुगेका छ । खेतीयोग्य जमिनमा टुनी, चिमल, मौवा, उत्तिस, बास लगायतको रुखविरुवा भरिएपछि बादरको आतंकपनि बढेको छ ।

बाँदरले कृषकले गरेको खेती खाने समस्या बढेको राखुका कृषक बताउछन् । पहिल्य बादर आउने थिएनन् पछिल्लो समय रुख विरुवा भरिएपछि बादर आउने क्रम बढेको राखु भगवतीका कृषक रामु खत्रीले बताउनुभयो । राखुका युवाहरु स्वदेशमा सुरक्षित नभएपछि शिक्षा तथा रोजगारको शिलशिलामा युरोप लगायतको खाडीमुलकमा पुगेका छन्, कमाएपछि सदरमुकाम बेनी, पोखरा, काठमाण्डौ लगायतको शहरमा बसाईसराई गर्छन् ।

जसले गर्दा गाउँको जंग्गा कमाउने मान्छे कमि भएको छ । ‘विस्तारै खेतीयोग्य जमिनमा अन्नपात लगाउने क्रम हट्दै गएको कृषि ज्ञान केन्द्रको तथ्याकंमा छ । उर्वर जमिनलाई असर गर्ने रुखविरुवा हटाउने र निर्वाहमुखी खेतीलाई परिवर्तन गरेर ब्यवासायी फलफूल खेती र तरकारी खेती गर्नतर्फ सबैका ध्यान जानुपर्ने राखु घट्टका सुन्तला कृषक बालकृष्ण कटुवालले बताउनुभयो ।

म्याग्दीमा युवाहरु विदेश नै नगई गाउँमा नै अवसरहरुको खोजी गर्ने युवाहरु भने नगण्य मात्रामा रहेका छन् । रोजगारीका लागि विदेश पसेका युवाहरुबाट रेमिट्यान्स भित्रिने गरेपनि घरायसी खर्च, घर घडेरीम लगानी गर्ने क्रम बढेको छ। उत्पादनमूलक क्षेत्रमा लगानी नगन्य मात्रामा रहेको छ ।

देशमा संघीय व्यवस्था लागु भएपछि दुर्गम गाउँमा सुविधा थपिएको छ, वस्ती वस्तीमा मोटरबाटो पुगेको छ । गाउँमा उत्पादन गरिएको वस्तु सहजरुपमा सवारीसाधनमार्फत बजारका पसलमा पु¥याउन सकिन्छ । रघुगंगा गाउँपालिकाका निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरुले खेतीयोग्य जमिनको रुख विरुवा फडानीको अभियान संचालनमा उदासिनता देखाएका स्थानीयको भनाइरहेको छ । उत्पादनयोग्य जमिनलाई बाँझो नराखी ब्यावसायीक खेतीमा आकर्षित गर्ने योजना अघि ल्याउने जनदवाव आवश्यक देखिएको छ ।

म्याग्दीको सदरमुकाम बेनीमा अभिभावकाविहिन(अनाथ) बालबालिकाको आश्रय र शिक्षादीक्षाका लागि सञ्चालित धौलागिरि क्षेत्रकै एकमात्र ‘म्याग्दी बालगृह’का अनाथ बालबालिकालाई मोटो भ्लगर्स, बिबिद जंग थापा र सुरक्षा केसीको पहलमा करिब ४५ बराबरको खाद्यान्न सहयोग गरिएको छ ।

बुधबार बालगृहमा Rice Spice Dice मार्फत ४४ हजार ७२५ बराबरको खाद्यान्न साम्रागी बाल संगठनका अध्यक्ष राजेश शाक्यलाई हस्तान्तरण गरिएको हो । बालगृहमा रहेका बालबालिकालाई चावपर्वमा समेत सहज हुने गरी उक्त सहयोग गरिएको मोटो भ्लगर्स सुरक्षा केसीले बताइन् । चामल, हर्लिस, सहित विभिन्न खाद्यान्न साम्रागी र फलफलु समेत वितरण गरिएको थियो ।

सहयोग हस्तान्तरण कार्यक्रममा बालसंगठनका अध्यक्ष शाक्यले सहयोगबाट सञ्चालित बालगृहलाई भौतिक पूर्वाधार थप गरी संख्या बढाउने लक्ष्य रहेको बताए ।उनले बालबालिकाको सुविधा र सहजताका लागि पूर्वाधार विस्तार गर्न लागिएकाले मनकारी व्यक्ति, संघसंस्था तथा विभिन्न निकायको खोजीमा रहेको बताए । कार्यक्रममा म्याग्दीका पप गायक सन्दिप श्रेष्ठ लगायतको उपस्थिति रहेको थियो ।

बालगृहमा हाल ९ बालबालिका आश्रित छन् ।बुवाआमा दुवै नभएका बालबालिकालाई बालगृहमा आश्रय दिएर एसइईसम्मको शिक्षाको व्यवस्था मिलाइएको छ ।२०४८ सालमा स्थापना भएको बालगृहमा आश्रय लिएर हालसम्म २० भन्दा बढी अनाथ बालबालिकाले एसइईसम्मको अध्ययन गरेको संगठनले जनाएको छ ।

बालगृह भवनको सटर भाडा, अक्षयकोषको ब्याज, विभिन्न व्यक्ति तथा संघसंस्थाले उपलब्ध गराउने नगद तथा जिन्सी सामग्री सहयोगको भरमा बालगृह सञ्चालन हुँदै आएको छ ।

म्याग्दीलाई पूर्ण विद्युतीकरण गर्ने योजना कार्यान्वयन भएको छ । नेपाल विद्युत प्राधिकरणको पूर्ण विद्युतीकरण कार्यक्रमअन्तर्गत जिल्लाका १४ स्थानका दुई हजार एक सय ८३ घरधुरीमा राष्ट्रिय प्रसारण लाइनको विद्युत विस्तार गर्न लागिएको हो ।

यो योजनामार्फत म्याग्दीको भौगोलिक र दुर्गम क्षेत्रमा पर्ने धवलागिरि गाउँपालिकाको गुर्जा बाहेक सबै बस्तीमा केन्द्रीय लाइनको विद्युत सुविधा पुग्ने भएको छ । प्राधिकरणको म्याग्दी वितरण केन्द्रका इन्जिनियर शिवराज शर्माले विद्युत विस्तार गर्न ठेक्का सम्झौता भई काम सुरु भएको जानकारी दिनुभयो ।

“पोल गाड्न, तार तान्न र ढुवानीका लागि ठेक्का सम्झौता गरेको निर्माण कम्पनीको प्राविधिक टोलीले फिल्ड भेरिफिकेसन गर्न स्थलगत अध्ययन गरिरहेको छ,” उहाँले भन्नुभयो “प्राविधिक रिपोर्टको आधारमा कम्पनीले पोल, तारलगायत लाइन विस्तारको सामग्री माग्ने र प्राधिकरणको प्रदेश कार्यालयले उपलब्ध गराउने सम्झौता छ ।”

चार सय सात दशमलव छ किलोमिटर मुख्य र एक सय २६ किलोमिटर शाखा लाइन विस्तार र २० वटा ट्रान्सफर्मर जडान गर्न लागिएको इन्जिनियर शर्माले जानकारी दिनुभयो । पोल गाड्ने र तार तान्ने काम गर्न गत असोज तेस्रो हप्ता रवीन्द्र-ढुङ्गाना जेभीसँग तीन करोड ५४ लाखमा ठेक्का सम्झौता भएको थियो ।

सामग्री, उपकरण खरिद, ढुवानीसहित सबै काम गर्न कूल बिस करोड ५३ लाख ३६ हजार दुई सय ७८ लागत अनुमान गरिएको छ । एक वर्षभित्र आयोजना सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएको छ ।

अन्नपूर्ण गाउँपालिकाको पर्यटकीयस्थल मोहरेडाँडा फूलबारीका २०, रघुगङ्गा गाउँपालिकाको पात्लेखर्कका ५५, धवलागिरि गाउँपालिकाको मल्कवाङ, मराङ, बुलका चार सय, लुलाङका चार सय २५, खिवाङ नाउराको दुई सय घरधुरीमा लाइन विस्तार गर्न लागिएको प्राधिकरणको म्याग्दी वितरण केन्द्रका प्रमुख प्रताप बरालले बताउनुभयो ।

यसैगरी मालिका गाउँपालिकाको छिस, घोर्सी, कोदालीवाङका ९५, घयाङलेपानीका ८०, बेम, बेली, दिलिवाङका दुई सय ३०, लुक्सिपार, पात्लेका एक सय ४५, ओखरबोटका ९०, महभिर चिउरीबोटका एक सय ८८, छापका ६०, सिस्नेरीका ६५ र जुग्जाका एक सय ३० घरमा पनि आयोजनामार्फत विद्युत विस्तार गरिने प्राधिकरणले जनाएको छ । मालिकाको घङ्लेपानी बाहेक बस्तीमा लघुजलविद्युत परियोजनाको विद्युत प्रयोग भएको छ ।

विद्युतको कुनै स्रोत नभएको घङ्लेपानीका बासिन्दाले सोलार र टुकी प्रयोग गर्छन् । यो आयोजनामार्फत म्याग्दीको धवलागिरि गाउँपालिका-१ मा पर्ने गुर्जा बाहेक सबै बस्तीमा केन्द्रीय लाइनको विद्युत सुविधा पुग्ने गण्डकी प्रदेशका भौतिक पूर्वाधार विकास तथा यातायात व्यवस्थामन्त्री रेसमबहादुर जुग्जालीले बताउनुभयो ।

“उज्यालो म्याग्दी बनाउने अभियानअन्तर्गत हामीले प्रधानमन्त्रीसँग अनुरोध गरेर र विद्युत प्राधिकरणले आफ्नै स्रोतबाट बजेट व्यवस्थापन गरेर सुरु गरिएको आयोजना हो,” उहाँले भन्नुभयो “विद्युत सुविधा विस्तारसँगै जनजीवनका साथै पर्यटकीक्षेत्रमा पनि सहज हुने अपेक्षा गरेका छौँ ।” गण्डकी प्रदेशसभा सदस्य हरिबहादुर भण्डारीले म्याग्दीमा विद्युतीकरणका लागि हालसम्मकै ठुलो बजेटको आयोजना भित्रिएको बताउनुभयो ।

निर्माण कम्पनी रवीन्द्र-ढुङ्गाना जेभीका सञ्चालक दिनेश ढुङ्गानाले प्राधिकरणले उपकरण र सामग्री भनेको समयमा उपलब्ध गराएको अवस्थामा निर्धारित समयमै विद्युतीकरणको काम सक्ने बताउनुभयो ।

“मैले ठेक्का लिएको सबै योजना अहिलेसम्म लक्ष्य अघि नै सम्पन्न गरेको छु,” उहाँले भन्नुभयो “प्राधिकरणले पोल, तार, ट्रान्सफर्मरलगायत सामान मागेको समयमा दियो भने यो योजना पनि निर्धारित समयभित्र सम्पन्न गर्छौ ।” नेपाल विद्युत प्राधिकरणको म्याग्दी वितरण केन्द्र अन्तरगत २२ हजार विद्युतका ग्राहक छन् । गत आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा एक हजार दुई सय ३८ उपभोक्ता थपिएका थिए । साउनयता करिब दुई सय घरधुरीमा नयाँ लाइन विस्तार भएको छ । रासस 

नेपाली काँग्रेसका महामन्त्री गगन थापाले पर्यटकीय पदमार्गहरुलाई धुुवाँ र धुलोमुुक्त बनाउनुुपर्ने बताउनुभएको छ । म्याग्दीको अन्नपूर्ण गाउँपालिका-६ मा रहेको पर्यटकीय स्थल पुुनहिलमा बुधबार बिहान पत्रकारहरुसँग कुुराकानी गर्नुहुदै प्रतिनिधिसभा सदस्य समेत रहनुभएका थापाले सडक विस्तारसँगै पर्यटन व्यवसायको आधार पैदलमार्गहरु मासिन थालेकोमा चिन्ता व्यक्त गर्नुभयो ।

“कास्कीको नयाँपुल देखि म्याग्दीको घोडेपानी आउँदा सडकमा धुुलो खाँदै पर्यटकहरु नमज्जा मानेर हिडिरहेको देख्दा दुुःख लाग्यो,” उहाँले भन्नुुभयो “नेपालको पर्यटनको विशिष्टता बोकेको पदमार्ग हुुन् । पर्यटनको विशिष्टता मासिन दिन नहुन सचेत बन्नुपर्ने देखिएको छ ।”

पर्यटकीय क्षेत्रमा नयाँ सडक निर्माण गर्दा पदमार्ग र प्राकृतिक सम्पदालाई असर नपर्ने बनाउन नीतिगत पहलका गर्ने पुर्व मन्त्री समेत रहेका थापाले बताउनुभयो । शान्त, एकान्त वातावरण, वन पैदावार, वन्यजन्तुको संरक्षणका साथै पदमार्गलाई धुवाँ र धुलो मुुक्त बनाउनुपर्ने थापाको भनाई छ ।

काठमाडौ देखि पोखरा नयाँ पुल उल्लेरी हुुदै हवाई, गाडी र पैदलयात्रा मार्फत एकै दिनमा घोडेपानी आउनुभएका थापाले नेपालीलाई विदेश भन्दा नेपालकै पर्यटकीय स्थल घुम्न प्रोत्साहन गर्नुपर्ने बताउनुुभयो ।

“विदेशी पर्यटक नेपाल आउँदा भन्दा नेपालबाट विदेश घुम्न जानेहरु धेरै हुदा नेपालको पैसा बाहिरिएको छ,” उहाँले भन्नुभयो “नेपालमै धेरै घुम्नलायक ओझेलमा परेका ठाउँहरुको पहिचान, प्रर्वद्धन गरेर विदेशिने पैसा रोक्न नीतिगत रुपमा पहल गर्नुपर्ने महशुस गरे ।”

समुन्द्रि सतहदेखि तीन हजार २१० मिटर उचाईमा रहेको पुुनहिलबाट धौलागिरि, गुर्जा, अन्नपूर्ण, माछापुच्छ्रे, निलगिरी लगायतका हिमशृृङखला, सुुर्योदय, पहाडी भूगोलको अवलोकन गर्न सकिन्छ । लालीगुराँसको जंगलको टाकुरामा रहेको पुनहिलको सौन्दर्यले मोहित बनाएको थापाले बताउनुभयो ।

घोडेपानीबाट करिब ४५ मिनेट उकालो हिडेपछि पुनहिल पुुग्न सकिन्छ । असोज कात्तिक पर्यटकको याम हो । गत वर्षको तुुलनामा पर्यटक आगमन बढेपनि कोभिड अगाडीको अवस्थामा पाहुुनाहरु आउन नसकेको र प्रर्वद्धनमा जोड दिनुुपर्ने अन्नपूूर्ण गाउँपालिकाका पुर्व अध्यक्ष समेत रहनुुभएका घोडेपानीका होटल व्यवसायी डमबहादुुर पुनले ध्यानाकर्षण गराउनुभयो ।

घोडेपानी पुुनहिल अन्नपूर्ण चक्रीय पदमार्गको प्रमुुख गन्तब्य हो । कोभिड अगाडी छ महिनामा ३० हजार जना भन्दा बढी पर्यटक आएकोमा यो वर्ष बैशाख देखि कात्तिक दोस्रो हप्तासम्म चौध हजार जना मात्र पर्यटक आएका छन् । घोडेपानीमा २५ वटा सुविधायुक्त होटलहरु छन् ।

कोभिड अगाडी भरिभराउ हुने होटलमा आधा मात्रै पाहुुनाहरु रहेका घोडेपानी होटल टोल सुधार समितिका उपाध्यक्ष जुली ठकुुरी पुनले बताउनुभयो । थापाको टोली घोडेपानी देखि बुुधबार कास्कीको पर्यटकीय स्थल घान्द्रुकतर्फ गएको छ । पुुनहिलमा थापाले घोडा चढेर फोटो खिचाउनुभयो । थापासँग फोटो खिचाउने नेपाली पर्यटकहरुको भिड लागेको थियो ।