बेनी नगरपालिका वडा नं १ रत्नेचौरस्थित भानु माविका कक्षा ११÷१२का विद्यार्थीलाई भिमकुमारी महत स्मृति अक्षयकोषले पाठ्यक्रम र शैक्षिक साम्रागी वितरण गरेको छ । समाजसेवी सबी थापाले आफ्नी स्वर्गीय आमाको स्मृतिमा विद्यालयमा स्थापना गर्नुभएको कोषबाट विद्यार्थीलाई १३ हजार बराबरको शैक्षिक साम्रागी र पाठयपुस्तक सहयोग गरिएको कोषका सदस्य एकेन्द्र बहादुर महतले जानकारी दिनुभयो ।

वडा अध्यक्ष टेक बहादुर थापाको प्रमुख आतिथ्यतामा आयोजित कार्यक्रममा समाजसेवी सबी थापा र इन्द्र थापाले हरेक बर्ष विपन्न, जेहेन्दार विद्यार्थीलाई सहयोग गर्ने गरेकोमा धन्यवाद दिदैं आगामी दिनमा पनि विद्यालयलाई निरन्तर सहयोग गर्न अनुरोध गर्नुभएको थियो । सहयोग हस्तान्तरण कार्यक्रमको अध्यक्षता कोषका अध्यक्ष नेत्रबहादुर महत, स्वागत निर्वतमान प्रअ भरत खत्री, मन्तब्य प्रअ दिनेश बोगटीले राख्नुभएको थियो ।

यसअगाडी आफ्नै आमाको स्मृतिमा सबी थपाले बेनी नगरपालिका–४,थामडाँडामास्थित भृकुटी आधारभुत विद्यालयमा १ लाखको ‘भिमकुमारी महत स्मृति कोष’ अक्षयकोष स्थापना गर्नुभएको थियो ।

उक्त कोषबाट विद्यालयमा अध्ययनरत गरीब, विपन्न, जेहेन्दार र उत्कृष्ट विद्यार्थीलाई लक्षित उक्त छात्रवृत्ति दिइने छ । हाल अमेरिकामा रहनुभएका इशा फाउण्डेशनका संस्थापक समेत रहनुभएका शवी र इन्द्र थापादम्पत्तीले म्याग्दीमा विपन्नको उपचार, अभिभावकविहिन बालबालिकाको उच्च शिक्षासम्मको शैक्षिक अभिभावकत्व ग्रहण गदैं आउनुभएको छ ।

म्याग्दी बहुमुखी क्याम्पसमा पहिलोपटक उच्च शिक्षामा अध्ययन अध्यापनलाई अनुसन्धानत्मक बनाउन दुई दिने राष्ट्रिय गोष्ठी आयोजना गरिने भएको छ । नेपालमा उच्च शिक्षा प्रणालीको प्रवर्धनः चुनौती र अवसरहरू विषयमा यही साउन ३२ गते र भदौं १ गते क्याम्पस प्राङ्गनमा हुने गोष्ठीमा समग उच्च शिक्षाका क्षेत्रमा केन्द्रित हुने बताइएको छ ।

शुक्रबार क्याम्पसको सभाहलमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा उच्च शिक्षाका लागि योग्य, दक्ष जनशक्ती आपूर्ति, विकास र परिचालन सँगै स्थानीय तहमा निती निर्माणलाई समेत सहज हुने गरी विभिन्न विषयमा केन्द्रित भएर छलफल र प्रस्तुती हुने क्याम्पसका अनुसन्धान विभाग प्रमुख एवम् पूर्व क्याम्पस प्रमुख टिकाराम सापकोटाले बताउनुभयो ।

‘अहिले शैक्षिक क्षेत्रमा अनुसन्धान र अनुसन्धानमा आधारित लेखहरुको अपरिहार्य छ, यो गोष्ठी म्याग्दीकौ शैक्षिक क्षेत्रमा कोशेढुंगा सावित हुने छ’ सापकोटाले भन्नुभयो । उहाँका अनुसार धौलागिरी क्षेत्रमा पहिलोपटक आयोजना हुन लागेको गोष्ठीमा म्याग्दीका साथै बागलुङ, पर्वत लगायतका क्षेत्रबाट समेत सहभागि हुने छन् ।

म्याग्दी बहुमुखी क्याम्पसका ८ जनाले अनुसन्धानत्मक लेखको प्रस्तुती सहित गुणात्मक र मात्रात्मक तथ्याङ्कहरुलाई विश्लेषण गरिने छ । राष्ट्रिय गोष्ठीमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक डा. बाशुदेव काफ्ले, पिएन क्याम्पस पोखराका प्राध्यापक डा. मिन पुन र युजिसी नेपालका नारायण भण्डारीले सहजीकरण गर्नुहुने छ ।

गोष्ठीमा उच्च शिक्षाका समस्या र चुनौती, उच्च शिक्षा नीति सुधार, सेमेस्टर प्रणाली र वार्षिक प्रणाली, पाठ्यक्रम डिजाइन र कार्यान्वयन, विद्यार्थी मूल्याङ्कन र परीक्षा प्रणाली, उच्च शिक्षामा सुशासन, अनुशासन अभ्यासहरू सामाजिक मिडिया,उच्च शिक्षा र एआई, विद्यार्थी छाड्ने र प्रतिभा पलायनका विषयबस्तुमा समेत छलफल हुने छ ।

पत्रकार सम्मेलनमा क्याम्पस प्रमुख श्रीधर सुबेदीले शैक्षिक सुधारका लागि अनुसन्धानमुलक लेख प्रकाशन गर्नेलाई क्याम्पसबाटै सहयोग हुने बताउनुभयो । उच्च शिक्षामा देखिएका हरेक प्रकारका चुनौतीको समाधानका लागि क्याम्पसले समय सुहाउँदो पाठ्यक्रम सहित विभिन्न तालिम तथा उत्पादनमुखी क्षेत्रमा लाग्ने विद्यार्थीका लागि अनुदान भित्राउन समेत सक्रिय रहेको बताउनुभयो ।

सोही अवसरमा क्याम्पस सञ्चालक समितिका सदस्य क्या. मिनबहादुर कार्कीले सामुदायिक विद्यालय र क्याम्पसमा विद्यार्थीको संख्या घट्दै गएको अवस्थालाई मध्यनजर गरी अबका गतिविधि केन्द्रित हुनुपर्नेब बताउनुभयो । पत्रकार सम्मेलनमा सञ्चालन क्याम्पसका सहायक क्याम्पस प्रमुख नारायणप्रसाद सुबेदी, भोलानाथ घिमिरे लगायत पत्रकारहरूको उपस्थिती रहेको थियो भने ब्यवस्थापन विभाग प्रमुख विष्णुप्रसाद आचार्यले कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुभएको थियो ।

हाँको मालिका गाउँपालिका–५ देवीस्थानका रेशम बूढामगर हिजोआज जङ्गलमा रातो च्याउ खोज्नमा व्यस्त छन् ।बर्खायाम सुरु भएपछि पश्चिम म्याग्दीको मालिका गाउँपालिका–२ रुमकी देविकला घर्तीको  परिवारका सदस्यहरु च्याउ खोज्न जङ्गलमै दिन बिताउने गर्छन् ।

ओसिलो जङ्गलका पुराना रुख र ठुटामा पाइने रातो च्याउ खोज्न रेशम र देवीकला मात्रै होइनन्, साउन दोस्रो सातादेखि पश्चिम म्याग्दीका रुम, दिच्याम, मुना, मुदी, लुलाङ, गुर्जा, देवीस्थान, विमलगायतका गाउँका स्थानीयवासी व्यस्त छन् ।

गाउँको होमस्टेदेखि सहरका तारे होटेल र विदेशसमेत रातो च्याउको माग भएकाले महङ्गोमा बिक्री हुने गर्छ । रातो च्याउको मूल्य यस वर्ष आलो प्रतिकिलो रु दुईहजार र सुकाएको रु पाँच हजारसम्ममा बिक्रि हुने गरेको छ ।

जिल्लाको धवलागिरि, मालिका, रघुगङ्गा र मङ्गला गाउँपालिकाको अधिकांश जङ्गलमा रातो च्याउ पाइन्छ । जङ्गलमा जोखिम मोलेर रातो च्याउ टिपेर ल्याउनुपर्ने भएकाले यसको मूल्य महङ्गो भएको रुमकी देविकला घर्तीले बताइन् ।

प्रोटिन र भिटामिनका लागिसमेत राम्रो मानिने जङ्गली रातो च्याउ म्याग्दीका ग्रामीण बस्तीमा पुग्ने जो कोहीले रुचाउने परिकार हो । घरबासमा आउने अधिकांशले रुचाउने परिकारमध्ये रातो च्याउ भएको मुना घरबासका सञ्चालक राधिका भण्डारीले बताइन् ।

“घरवासमा आउने जो कोहीले खान र कोशेलीका लागि रातो च्याउ खोज्ने गर्छन्”, भण्डारीले भने “पाहुनाले युरोप अमेरिकासमेत कोशेलीका लागि यही च्याउ किनेर लैजाने गरेका छन् ।”

गत सालसम्म प्रति किलो आठ सयदेखि  एक हजारसम्ममा बिक्रि भएको रातो च्याउको मूल्य यस वर्ष  दुई हजार पुगेको छ । सुकाएको रातो च्याउ आलोको तुलनामा महङ्गो भएको व्यापारी जगमाया पुन मगरले बताइन् ।

हालसम्म रातो च्याउको व्यावसायिक बजारीकरण नभएको रुमका स्थानीयवासी टेकबहादुर घर्तीले बताए। जङ्गलमा भर्खरै पलाएको च्याउ टिप्न थालेपछि उत्पादन घट्न थालेको र मूल्य वृद्धि भएको घर्तीको भनाइ छ ।

रातो च्याउ सुकाएपछि लामो समयसम्म भण्डारण गर्न मिल्ने भएकाले कोशेलीका रुपमा प्रयोग हुँदै आएको बेनी बजारमा लामो समयदेखि अर्गानिक उत्पादन बिक्रि गर्दै आएका सुमन पौडेलले जानकारी दिए। गत वर्ष रुमबाट रु पाँच लाखको जङ्गली च्याउ बिक्री भएको स्थानीय टेकबहादुर घर्तीले बताए

व्यावसायिक उत्पादन गर्न सके रातो च्याउको भविष्य रहेको उनको भनाइ छ । सिताके च्याउको व्यावसायिक उत्पादन थालिए जसरी रातो च्याउको  उत्पादन गर्न सकिने सम्भावना रहेको आत्मनिर्भर साना किसान सहकारी संस्था दरवाङका अध्यक्ष सन्तनाथ सुवेदीले बताए ।

उनले भने, “अब जङ्गललाई घाँस दाउरामा मात्रै सीमित गर्न भएन, जसरी नौ महिनामा फल्ने सिताके च्याउको वैज्ञानिक तरिकाले तीन महिना मै फल्ने बीउ उत्पादन भयो त्यसरी रातो च्याउको विकास गर्न सकिन्छ ।”