थकाली समुदायको मुख्य पहिचान थकाली भाषा, संस्कृति, सभ्यता संकटमा पर्न थालेकोमा शनिबार म्याग्दीको सदरमुकाम बेनीमा आयोजि एक कार्यक्रममा चिन्ता ब्यक्त गरिएको छ । पछिल्लो समय आधुनिकतासँगै थकाली भाषा बोल्नेको संख्या घट्दै गएको र अनिवार्य गर्नुपर्ने कार्यहरुमा समेत चासो कम हुदै गएको बताइएको थियो ।

थकाली सेवा समाज नेपाल र थकाली अनुसन्धान केन्द्रको मुख्य आयोजनामा सुरू भएको १५ दिने थकाली जातिको खिमीच्हुव तथा तोरन्ल क्होई प्रशिक्षण कार्यक्रमको उद्घाटन गदैं गण्डकी प्रदेशसभाकी सांसद विमला गौचनले परम्परा, रितिरिवाज, धर्म, संस्कृति, भाषा र विविधता जोगाउनपर्ने समय आएको बताउनुभयो ।

उहाँले थकाली जातिले जन्मदेखि मृत्युसम्मका परम्परागत संस्कृतिको जर्गेनामा यूवापुस्ताको सक्रियता र नेतृत्व आवश्यक रहेको बताउनुभयो । कार्यक्रममा पूर्वराज्यमन्त्री भिमप्रसाद गौचनले हरेक थकालीले आफ्ना धर्म, संस्कृति, भाषालाई अनिवार्य प्रयोगमा ल्याउनुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।

प्रशिक्षण कार्यक्रममा थकाली अनुसन्धान केन्द्रका उपाध्यक्ष एवम् तालिमका प्रशिक्षक गोेन्द्रमान भट्टचन, अध्यक्ष नरेश कुमार तुलाचनले थकाली समुदायको उत्थान र विकासमा भाषा र संस्कृतिको संरक्षण गर्न थकाली समुदाय एकताबद्ध हुनुपर्नेमा जोड दिनुभयो ।

प्रशिक्षण कार्यक्रमको अध्यक्षता थकाली सेवा समाज नेपालका अध्यक्ष गजेन्द्र तुलाचन, स्वागत केन्द्रिय सदस्य शंकर शेरचन, थकाली सेवा समाज वेनीका उपाध्यक्ष सुन्दरमान शेरचनले मन्तब्य र सञ्चालन थकाली अनुसन्धान केन्द्रकी सचिव शुसिला शेरचनले गर्नुभएको थियो ।

तालिमको अवसरमा अनुसन्धान केन्द्रबाट प्रकाशित थकाली जातिको खिमीच्हुव तथा तोरन्ल क्होई पुस्तक समेत विमोचन गरिएको थियो ।

थकाली जातिमा छोप्ने विवाह, मागी विवाह, प्रेम विवाह गरेपनि खिमीच्हुव गरेमात्र विवाहले मान्यता प्राप्त हुने थकाली यूवा नेपालका सचिव दिलिप गौचनले बताउनुभयो । १५ दिनसम्म थकाली जातिको संस्कार, खिमीच्हुव तथा तोरन्ल क्होईमा केन्द्रित भएर तालिम दिइने थकाली सेवा समाज नेपालले जनाएको छ।

गण्डकी प्रदेशको भौतिक पूूर्वाधार विकास तथा यातायात व्यवस्था मन्त्रालयले बजेट कार्यान्वयन सुधार गर्न कार्ययोजना बनाएको छ । प्रदेश सरकारको कुुल रु. बीस अरब पुुजिगत बजेटको आधा भन्दा बढी बजेटको हिस्सा ओगटेको यो मन्त्रालयले चालुु आर्थिक वर्षमा सडक, मोटेरेबल पुुल, भवन र झोलुुङ्गे पुुल सम्बन्धी एक हजार चार सय योजना कार्यान्वयन गर्देछ् ।

मन्त्रालय स्तरीय समस्या समाधान समितिको बैठक र पहिलो चौमासिकको समिक्षा कार्यक्रम चालुु आर्थिक वर्षमा ८० प्रतिशत पुुजिगत बजेट खर्च हुुने गरि योजना कार्यान्वयन गर्ने कार्यायोजना बनाउदै शनिबार म्याग्दीको अन्नपूूर्ण गाउँपालिका–६ घोडेपानीमा सम्पन्न भएको प्रवत्ता टिकाराम पौडेलले जानकारी दिनुुभयो ।

मुुख्यमन्त्री सुरेन्द्रराज पाण्डे, भौतिक पूूर्वाधार विकास तथा यातायात व्यवस्थामन्त्री रेशमबहादुुर जुुग्जाली, आर्थिक मामिला मन्त्री जितप्रकाश आले, प्रदेशसभा सदस्य हरिबहादुुर भण्डारी, प्रदेशको योजना तथा नीति आयोगका उपाध्यक्ष डा. कृष्णचन्द्र देवकोटा, भौतिक मन्त्रालयका सचिव शंकरप्रसाद पण्डित, अर्थ सचिव बलराम रिजाल र मुुख्यमन्त्री तथा मन्त्रीपरिषद् कार्यालयका सचिव यमुुना प्रधान सहित मन्त्रालय मातहतका निर्देशनालय, महाशाखा, ११ वटै जिल्लाका पूूर्वाधार विकास र यातायात व्यवस्था कार्यालयका प्रमुखहरुको सहभागितामा कार्यक्रम भएको थियो ।

मन्त्रालयका सचिव पण्डितले मंसिर मसान्त सम्म १०, पुुषमा १५, माघमा २२, फागुनमा ३३, चैतमा ४५, बैशाखमा ५५, जेठमा ७० र असारमा ८० प्रतिशत भन्दा बढी बजेट खर्च गर्ने गरि योजना कार्यान्वयनको कार्ययोजना बनाइएको जानकारी दिनुुभयो ।

“चालुु आर्थिक वर्ष २०८०÷८१ का लागि रु. १२ अर्ब आठ करोड ९९ लाख २४ हजार बजेट बिनियोजन भएकोमा मंसिर १५ गतेसम्म ८.११ प्रतिशत अथवा रु. ९८ करोड नौ लाख तीन हजार खर्च भएको छ,” उहाँले भन्नुुभयो “मन्त्रालयका एक हजार ४६४ वटा योजनाहरु मध्य ११६ वटाको ठेक्का सम्झौता, २८१ वटाको बोलपत्र आव्हान, ४०८ वटाको लागत अनुुमान तयार र बहुुबर्षीय ठेक्का लगाउने ४१ वटा योजनाको स्रोत सुनिश्चितता भएको छ ।”

सचिव पण्डितका अनुुसार थप ६० वटा योजनाको बहुुबर्षीय ठेक्का लगाउन स्रोत सुनिश्चितताको तयारी भएको छ । गत आर्थिक वर्ष २०७९÷८० मा कुुल बिनियोजन भएको मध्य ५८ प्रतिशत मात्र बजेट खर्च गरेको मन्त्रालयले १७४ किलोमिटर सडक कालोपत्र, १५ वटा सडक पुल र १२ वटा झोलुङ्गे पुल निर्माण गरेको थियो । यस वर्ष थप ३०० किलोमिटर सडक कालोपत्र, २५ वटा सडक पुल र २० वटा झोलुङ्गे पुल निर्माण गर्ने लक्ष्य प्रदेश सरकारको नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख छ ।

भौतिक पूूर्वाधार विकास तथा यातायात व्यवस्था मन्त्री रेशम बहादुुर जुुग्जालीले निर्वाचन, दुुई पटक भएको सरकार परिवर्तन तथा अन्तर मन्त्रालय समन्वय अभावमा गत आर्थिक वर्षको बजेट कार्यान्वयन सन्तोषजनक नरहेको बताउनुुभयो । उहाँले यसपाली लक्ष्य अनुुसार बजेट र योजना कार्यान्वयन गर्न सम्भव रहेको दावी गर्नुुभयो ।

“यसवर्ष योजनाको संख्या एक हजार आठ सयबाट घटाएर चौध सयको हाराहारीमा झारेका छौ । भौतिक, अर्थ र मुुख्यमन्त्री कार्यालयबीच प्रभावकारी समन्वय भएको छ,” उहाँले भन्नुुभयो “जनशक्ति व्यवस्थापन र समन्वयको जिम्मेवारी मन्त्रालयले लिन्छ । गलत नियतले बजेट र योजना कार्यान्वयन प्रभावित बनाउने गतिबिधि सह्य हुुदैन् ।”

बजेट खर्च बढाउने दबावमा कामको गुुणस्तरमा भने सम्झौता नगर्न निर्देशन दिनुुभयो । कार्यक्रमको उद्घाटन गर्नुुहुुदै मुुख्यमन्त्री पाण्डेले टुुक्रे योजनामा समय र श्रम खर्च नगर्ने आग्रह परिणाम आउने काममा केन्द्रित हुुन मन्त्रालय र मातहतका कार्यालय प्रमुुखहरुलाई निर्देशन दिनुुभएको थियो ।

आर्थिक मामिला मन्त्री आलेले प्रदेशले प्राथमिकता दिएका योजनालाई बजेट अभाव हुुन र प्रक्रीयागत झञ्जट हटाउन सहजिकरण गर्ने प्रतिवद्धता जनाउनुुभयो । कार्यक्रममा मन्त्रालय मातहतका यातायात व्यवस्था कार्यालयका प्रमुुखहरुले चालुु आर्थिक वर्षको मंसिर १५ गतेसम्म रु. ५६ करोड ८४ लाख ८६ हजार ८६ हजार ३४९ राजस्व संकलन भएको जानकारी गराइएको थियो ।

पूूर्वाधार विकास निर्देशनालयका निर्देशक डा. महेन्द्र बानियाले प्रदेश सरकार स्थापना भएको छ वर्षको अवधिमा कुल एक हजार ३०२ सडक स्तरोन्नती र ८१ वटा सडक पुुल निर्माण भएको जानकारी दिनुुभयो । रु. साठी अरब ५९ करोड नौ लाख खर्च गरेर ५९९ किलोमिटर सडक ग्राभेल, ६६८ किलोमिटर सडक कालोपत्र गरेको निर्देशक बानियाले बताउनुुभयो ।

कार्यक्रममा सहभागि मन्त्रालय मातहतका कार्यालय प्रमुुखहरुले जनशक्तिको अभाव, समयमा बजेटको रकमान्तर नहुुने, सार्वजनिक खरिद ऐन र वन ऐन विकास आयोजना मैत्री नहुुनुु योजना कार्यान्वयनका चुुनौती रहेका बताएका थिए ।

म्याग्दीको मंगला गाउँपालिका–१ कुहुँ स्वास्थ्य चौकीको भवनका लागि जग्गादान गर्ने एक दम्पत्ती सहित सहयोगदातालाई सम्मान गरिएको छ । जिर्ण रहेको स्वास्थ्य चौकीलाई बर्थिङ सेन्टर सहित सुविधासम्पन्न भवन बनाउन स्वर्गीय छोरा कृष्णबहादुर थापाको स्मृतिमा तीन रोपनी जग्गादान गर्ने स्थानीय समाजसेवी डम्मरबहादुर थापा र श्रीमती नन्दकली थापालाई सम्मान गरिएको हो ।

कु्हुँ स्वास्थ्य चौकीले आयोजना गरेको सम्मान कार्यक्रममा कुल ८ लाख बराबरको सहयोग गर्ने थापा दम्पत्तीलाई प्रमुख अतिथि जिल्ला समन्वय समितिकी उपप्रमुख दिलकुमारी खत्री, बिशिष्ट अतिथि मंगला गाँउपालिका अध्यक्ष सतप्रसाद रोकाले दोसल्ला र कदर पत्र सहित सम्मान गर्नुभयो ।

सोही अवसरमा स्वास्थ्य चौकीलाई उपकरण सहयोग गर्ने निर्वतमान वडा अध्यक्ष डेकबहादुर राम्जाली, हरियाली आमा समुह,नारायण पुन,सुरेश पुन, धनलाल रोका लगायतलाई समेत सम्मान गरिएको थियो ।  सम्मान कार्यक्रममा बोल्दै प्रमुख अतिथि जिसस उपप्रमुख खत्रीले जिर्ण अवस्थामा सञ्चालन भइरहेको स्वास्थ्य चौकीलाई समुदायको सक्रियता र पहलमा सुविधासम्पन्न भबन बनाउन सफल भएको बताउनुभयो ।

त्यस्तै बिशिष्ट अतिथि गाउँपालिका अध्यक्ष रोकाले वडास्तरमै स्वास्थ्यको सहज पहुँचका लागि समुदायको सहयोग अतुलनीय रहेको बताउनुभयो । आर्थिक, भौतिक र नैतिक सहयोग गर्नेहरु प्रति आभार व्यक्त गरे ।

सोही अवसरमा दिपशिखा माविका प्रअ डा. नन्दबहादुर खत्री, पुर्णमायाँ शेरपुञ्जा,गौमति रोकाले मन्तब्य राख्नुभएको थियो। स्वास्थ्य चौकी ब्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष एवम् वडा अध्यक्ष एकजित रोकाले स्वास्थ्यचौकीलाई समयअनुकुल स्तरोन्नती गरी सहज स्वास्थ्य सेवा प्रवाह गर्न सहयोगदाताबाट भविस्यमा पनि सहयोगको अपेक्षा गरिएको बताउनुभयो । सहयोगदाता सम्मान कार्यक्रमको अध्यक्षता वडा अध्यक्ष रोका, स्वागत अनमी भविसरा रोका र सञ्चालन स्वास्थ्यचौकी प्रमुख मायाँकुमारी अधिकारीले गर्नुभएको थियो ।

गाउँपालिकाका अध्यक्ष भारतकुमार पुनले राष्ट्रिय प्राकृतिक स्रोत तथा वित्त आयोगमा अन्नपूर्ण हिमालको रोयल्टी पाउनुपर्ने दाबी पेस गरिएको जानकारी दिए। ‘म्याग्दीको अन्नपूर्ण– ४ को भूगोलमा पर्ने अन्नपूर्ण हिमालको रोयल्टी कास्कीको अन्नपूर्ण गाउँपालिकाले मात्र पाउने गरेको छ,’ उनले भने, ‘यहाँको गाउँपालिकाले आफ्नै भूगोलमा भएको हिमालको रोयल्टीबाट वञ्चित भएकाले तथ्यसहित दाबी पेस गरिएको हो।’

गत वर्षको वसन्त याममा अन्नपूर्ण प्रथम हिमाल आरोहण गरेका पाँच समूहका ५४ जनाले रु. एक करोड चार लाख २६ हजार चार सय १० शुल्क तिरेका पर्यटन विभागको अभिलेखमा उल्लेख छ। शरद यामका लागि अन्नपूर्ण आरोहणका लागि कसैले अनुमति लिएका थिएनन्।

राष्ट्रिय प्राकृतिक स्रोत तथा वित्त आयोगले हिमाललगायत प्राकृतिक स्रोतबाट प्राप्त हुने सलामी दस्तुरलाई तीन तहको सरकारलाई बाँडफाँट गर्दै आएको छ। सन् १९५० जुन ३ तारिखका दिन फ्रान्सका मौरिस हर्गोजले आठ हजार ७१ मिटर अग्लो अन्नपूर्ण प्रथम हिमालको आरोहण गरेका थिए।

मौरिस हर्जोगले अन्नपूर्ण आरोहण गरेको दुई वर्षपछि सगरमाथाको पहिलो आरोहण भएको थियो। अन्नपूर्ण पहिलोपटक मानव पाइला परेको आठ हजार मिटर अग्लो हिमाल हो। हर्गोजले आरोहणका लागि आधार शिविर जान प्रयोग गरेको पदमार्गलाई पछ्याउँदै ०६८ मा नारच्याङका तेज गुरुङको अगुवाइमा ‘मौरिज हर्गोज पदमार्ग’को पहिचान गरिएको थियो।

१३ वर्षअघि अन्नपूर्ण प्रथम हिमाल म्याग्दीको भूगोलमा पर्ने तथ्य पहिचान भएपछि तत्कालीन जिल्ला विकास समितिको सभाले रोयल्टी माग गरे पनि सम्बोधन भएको थिएन। पछिल्लोपटक अन्नपूर्ण गाउँपालिकाले रोयल्टीको दाबी गरेपछि राष्ट्रिय प्राकृतिक स्रोत तथा वित्त आयोगका पदाधिकारीको टोलीले स्थलगत अध्ययन गरेको गाउँपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत अमृत सुवेदीले बताए।

उनका अनुसार आयोगका अध्यक्ष बालानन्द पौडेल, सदस्य जुद्धबहादुर गुरुङ, सरकारका पूर्वमुख्य सचिव डा. सोमलाल सुवेदी, पर्यटनविद् रामहरि न्यौपाने, गाउँपालिकाका जनप्रतिनिधि, कर्मचारी, स्थानीय अगुवा र पत्रकारसहितको टोली नारच्याङ हुँदै चार हजार तीन सय पाँच मिटरको उचाइमा रहेको अन्नपूर्ण आधार शिविर पुगेर बिहीबार फर्किएको छ।

‘राज्य पुनर्संरचनाका क्रममा जिल्ला तहबाट भएको सिफारिसअनुसार यो गाउँपालिकाको नामकरण अन्नपूर्ण हिमालबाट भएको थियो,’ राष्ट्रिय प्राकृतिक स्रोत तथा वित्त आयोगका अध्यक्ष पौडेलले भने, ‘राज्यका निकायबाट प्राप्त तथ्यांकको आधारमा रोयल्टीको बाँडफाँट हुने गर्छ। हामीले प्रयोग गरेका तथ्यांकमा समस्या रहेछ भने त्यसलाई सच्चाउन सकिन्छ।’

आयोगका सदस्य गुरुङले अन्नपूर्ण आरोहणको रोयल्टीका लागि म्याग्दीको अन्नपूर्ण गाउँपालिकाले गरेको दाबीलाई तथ्य र तथ्यांकसहित अध्ययनपछि सरकारलाई सिफारिस गरिने बताए।

गायक सुरज श्रेष्ठले आफ्नो नयाँ गीत ‘बेनी बजारमा’ सार्वजनिक गरेका छन्।सुरजको स्वरका लागि दीपक शर्माले रचना गरेको गीतमा दीपक आफैँले संगीत दिएका छन्।

गीतको भिडियोको पृष्ठभूमिमा म्याग्दी जिल्लाको बेनी बजार र आसपास एवं पर्वत जिल्लाको ऐतिहासिक मल्लाज दरबार तथा कुश्माको शताब्दी घरलाई राखिएको छ। कुमार केसीले निर्देशन गरेको भिडियोमा उषा उप्रेती र दिनेश काफ्लेले अभिनय गरेका छन्।

भिडियोलाई अनिल के. मानन्धरले छायांकन तथा मनोज कार्कीले सम्पादन गरेका छन्। ०६० सालदेखि गायनमा सक्रिय सुरजको यो १६औँ गीत हो।संगीतकारहरू राजु सिंह, सुरेश अधिकारी, अर्जुन पोखरेल, कमलमान सिंह, उदेश श्रेष्ठ, डिजे सन्तोषलगायतको संगीतमा स्वर दिएका श्रेष्ठका जिस्कन्छे मुइयाले, मुद्दा हाल्दिनु, पहिलो माया, भुल्यौ कि, लाग्दैन निद्रालगायतका गीतहरू चर्चित छन्।