भिरालो पहाडको टुप्पोमा अवस्थित म्याग्दीको प्रसिद्ध धार्मिकस्थल मालिकाधुरीमा भाइटिकाको दिन करिब ५ सयभन्दा बढीले पूजाआजा गरेका छन् ।

मालिका, रघुगंगा र मंगला गाउँपालिकाको सिमानमा अवस्थित त्रिदेवी मालिका, कालिका र जालपाको पूजआजा गर्न बिम, पाखापानी, दरबाङ, कुहुँ लगायतका विभिन्न क्षेत्रबाट भक्तजनहरु मन्दिरमा पुगेको मालिका गाउँपालिका अध्यक्ष बेगप्रसाद गर्बुजाले बताए । ‘एकाविहान धेरै घुईचो थियो, दर्शन गरी भाइटिका मनाउन भक्तजनहरु गन्तब्यतर्फ लागेका छन्’ अध्यक्ष गर्बुजाले भने ।

उनका अनुसार मन्दिरमा भक्तजनले चढाएको ४६ हजार ५७० रुपैयाँ भेटी संकलन भएको छ । त्यस्तै पाखापानीका कर्णबहादुर पुनले मन्दिरमा कृतिम दियो माला हस्तान्तरण गरेका छन् ।

विशेष गरी भक्तजनहरु मालिका मन्दिरमा भाकल गर्न र पुरा भएपछि बोका तथा परेवा लिएर भाकल फर्काउन जाने गर्दछन् । हरेक वर्ष बैशाख शुक्लपूर्णिमा, जेष्ठी पूर्णिमा र कार्तिक शुक्लपूर्णिमाको दिन पारेर मालिका मन्दिरमा पुजाआजा गर्न जाने गर्दछन् ।

समुन्द्री सतहदेखि करिब ३ हजार ३ सय मिटरको उचाइमा अवस्थित मालिका श्रीस्वस्थानी व्रतकथासँग सम्बन्धित छ । महादेवले मृत सतिदेवीलाई बोकेर हिँड्दा उनको माला खसेको ठाउँमा मालिका स्थापना भएको किम्बदन्ती छ ।

कालिका र जालपाकाको बीचमा मालिका मन्दिर छ । एउटा ठूलो शिलालाई कालिका र अर्कोलाई जालपाको रूपमा पुजिन्छ। सन् १९६६ सालदेखि नियमित रुपमा पुजाआजा हुँदै आएको मालिका मन्दिरमा बालबालिकादेखि वृद्धवृद्धासम्म पुग्ने गर्दछन् । मालिका–६, दरबाङस्थित दुखुका तीर्थबहादुर रोकाले २०२५ सालमा मालिका मन्दिर बनाइदिएका थिए ।

मन्दिरको छेउमा रहेको ढुङ्गा अर्थात् शिलाको चुचुरो छ । मालिकाबाट धौलागिरी, निलगिरी अन्नपूर्ण, मनास्लु, माछापुच्छे, गुर्जा, चुरेन,पुथा लगाएतका दर्जनौ हिमश्रंखला समेत अवलोकन गर्न सकिन्छ । मन्दिर आसपासबाट हिमालभन्दा अग्लो मान्छे देखिन्छ ।

नेपाल संवत ११४४ को अवसरमा मंगलबार म्याग्दीको सदरमु्काम बेनीमा विविधि कार्यक्रम गरी मनाइएको छ । नेपाल संवतको नयाँ वर्षको स्वागतमा नेपाल भाषा मंकाः खल म्याग्दीले बेनीबजारमा विभिन्न जाजातिको धार्मिक भेषभुषा सहित सांस्कृतिक पहिरनसहित ¥याली निकालेको थियो ।

नेपाल भाषा मंकाः खल म्याग्दीको सभाहलमा आयोजित औपचारिक कार्यक्रमको उद्घाटन गदैं गण्डकी प्रदेश भौतिक पूर्वाधार विकास तथा यातायात ब्यवस्था मन्त्री रेशमबहादुर जुग्जालीले नेवारी जाति आफ्नो संस्कृतिमा आधारित विभिन्न नृत्य, बाजाको पुस्ता हस्तान्तरणमा अन्य जातिको तुलनामा अगाडी रहेको बताए ।

उनले आधुनिकताको लहरमा आफ्नो जातिय पहिचान गुम्न नदिन नेवारी समुदायबाट भइरहेको प्रयासको प्रशंसा समेत गरेका थिए ।नेकपा माओवादी केन्द्र म्याग्दीका संयोजक समेत रहेका मन्त्री जुग्जालीले नेपाल संवर्त नेवार समुदायको मात्रै नभई राष्ट्रिय संवत् भएकाले अव सरकारी सरकारी कागजपत्रमा समेत प्रयोगमा आउने बताए ।

मन्त्री जुग्जालीले म्याग्दी जिल्लाको विकासमा साझा धारणा र एजेण्डा बनाएर सबै राजनीतिक दलहरू सक्रिय हुनुपर्ने बताए। सोही अवसरमा संविधानसभाका सदस्य गोविन्द पौडेल, जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख राजकुमार थापा, पत्रकार महासंघ म्याग्दीका उपाध्यक्ष हरिकृष्ण गौतम, नेपाल मगर संघ म्याग्दीका उपाध्यक्ष खम थापा मगरले समेत मन्तब्य राखेका थिए ।

कार्यक्रमको अवसरमा नेवार समुदायको तर्फबाट गतबर्षको एसइईमा सर्वोत्कृष्ट नतिजा ल्याउने सामुदायिक विद्यालयबाट गुञ्जन श्रेष्ठ, संस्थागत विद्यालयबाट स्वीकृति श्रेष्ठ र आवास श्रेष्ठलाई नगद, कदरपत्रले सम्मान गरिएको थियो भने म्याग्दीभित्रका नेवार समुदायबाट विभिन्न समयमा चिकित्साशास्त्रमा स्नातक र स्नातकोत्तर गरेका २७ जनालाई समेत सम्मानपत्र र दोसल्लाले सम्मानित गरिएको थियो ।

कार्यक्रममा संविधानसभाका सदस्य रेशमबहादुर बानियाँ, गण्डकी प्रदेश सदस्यद्धय हरिबहादुर भण्डारी, बिमला गौचन, बेनी नगरपालिका प्रमुख सुरत केसी लगायत वडा अध्यक्ष, विभिन्न जातिय संघसंस्थाका प्रतिनिधिहरुको उपस्थिती रहेको थियो । राष्टिय विभूति शंखधर साख्वाले गरिब जनताको ऋण मोचन गरि नेपाल संवतको सुरुवात गरेका थिए।

नेपाल देशको नामबाट राखिएकाले यो संवतलाई नेपालकै मौलिक संवतको रुपमा मनाइन्छ। जनताको ऋण मोचन गराई सामाजिक सेवाको उत्कृष्ट नमूना प्रस्तुत गरेको र नेपालमा मौलिक संवत्समेत चलाएको कार्यको उच्च मूल्याङ्कन गर्दै २०५६ सालको नयाँ वर्षका दिनमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराई नेतृत्वको सरकारले साख्वालाई राष्टिय विभूति घोषणा गरेका थिए। आज साँझ नेवार समुदायमा म्हः पूजा गर्नेछन्।

कार्तिक शुक्ल प्रतिपदाका दिन आज नेवार समुदायले म्हःपूजा पर्व मनाउने गर्दछन्। म्याग्दीमा बेनी नगरपालिका वडा नं ७ र ८ मा नेवार समुदायको बाहुल्यता रहेको छ भने जिल्लाका विभिन्न बस्तीमा समेत नेवार समुदायको पातलो बसोबास रहेको छ । कार्यक्रमको अध्यक्षता मंकाः खलका कार्यवाहक अध्यक्ष कुविरकुमार श्रेष्ठ, स्वागत कोषाध्यक्ष ज्ञानेन्द्रकुमार श्रेष्ठ र सञ्चालन सहसचिव सृजना श्रेष्ठले गरेकी थिईन् ।

नेपालीहरुको दोस्रो महान् पर्व तिहार घर, आँगनमा भित्रिएको छ । अब तिहारको भाइटिका लगाउन दुई दिन मात्रै बाँकी छ । दसैँ र तिहार पर्वको अवसर पारेर प्रवासमा पुगेका नेपाली दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीहरु पनि आफ्नो गाउँघर फर्किएका छन् ।

वर्ष दिनमा गाउँका घरहरु रातो र पहेँलो माटो तथा सेतो कमेरोले पोतिएपछि बेहुली जस्तै सिँगारिएका छन् । गाउँघरमा मच्चिने लिङ्गेपिङ र रोटेपिङले चाडबाडको मौसमलाई थप रमणीय बनाइदिएको छ । सहर, बजारमा बिजुली बत्तीले झिलिमिली बनाएको छ भने गाउँमा सयपत्री, मखमली, तिहारे र गोदावरी फूलहरु ढकमक्कै फूलेका छन् ।

हिमाली जिल्ला म्याग्दीको विभिन्न स्थानमा फूलेका फूलहरुले तिहारको रौनक छाएको छ । सदरमुकाम बेनीबजारदेखि ग्रामीण भेगसम्मै सयपत्री र मखमली फूलिरहेका छन् । यमपञ्चकको आज तेस्रो दिन अर्थात् गाई तिहार । यतिबेला गाउँघरमा ढकमक्क फुलेका सयपत्री र मखमली फुलको बास्नाले गाउँ नै मगमग बसाएको छ । तिनै फूलेका फूलहरुको कारण गाउँघर अहिले निकै सुन्दर, आकर्षक र मनमोहक देखिएका छन् ।

घर, आँगन, डिल, बारी, कान्ला र खोल्सा–खोल्सीमा फुलेका फुलहरुले तिहार नजिकिएको सङ्केत गर्दछ । सहर, बजारमा पनि रङ्गेली रङ, झिलिमिली बत्ती, विभिन्न प्रकारका फूल र मालाले तिहार पर्वलाई स्वागत गरिरहेका छन् । तिहारमा फुलेका फूलहरुले वातावरणलाई सुन्दर बनाउनुका साथै पर्यटकहरुलाई समेत लोभ्याएको छ । नेपाली समाजमा तिहार पर्वलाई उज्यलो र फूलै फूलको पर्वको रुपमा मानिन्छ । तिहारको अन्तिम भाइटीकाको दिनमा मखमली र सयपत्री फुलको माला अनिवार्य जस्तै बनेको छ ।

यसैगरी नेवारी समुदायमा लक्ष्मीपूजा, म्हपूजाका लागि पनि सयपत्री, गोदावरीलगायत फूलहरु अनिवार्य रुपमा प्रयोग हुन्छन् । लक्ष्मीपूजाको दिन घरको मूल ढोकामा सजाउन होस् वा पसल, कार्यालय, व्यावसायिक स्थललगायत क्षेत्रलाई सिँगार्नको लागि पनि तिहारमा सयपत्री, मखमलीलगायत फूलको खेती गर्ने र खरिद–बिक्री हुने गरेको पाइन्छ । यी फुलहरुको माग उच्च हुने गर्दछ । कतिपयले पुष्पखेती गरेरै तिहार पर्वमा फूल बिक्रीबाट मनग्गे आम्दानी समेत गर्दै आइरहेका छन् । तिहार पर्व दाजुभाइ र दिदीबहिनीहरुको बीचमा आत्मीयता साटासाट गर्ने तथा सम्बन्ध अझै प्रगाढ बनाउने पर्वको रुपमा रहेको छ ।

तिहार पर्व कार्तिक कृष्ण त्रयोदशीदेखि कार्तिक शुक्ल द्वितीया तिथिसम्म पाँच दिन मनाइन्छ । मृत्युको देवताको रुपमा मानिने यमराजले आफ्नी बहिनी यमुनासँग धेरै समयदेखि भेट्न पाएका थिएनन् । यमुनालाई आफ्नो दाजुसँग भेट्ने अधिक इच्छा भएर विभिन्न माध्यमहरूमार्फत दाजुलाई भेट्न आउन निम्तो पठाइन् । उनले यमराजसमक्ष सुरुमा काग त्यसपछि कुकुर, गाई र अन्त्यमा आफै गएर दाजुलाई भेटेको प्रसङ्ग विभिन्न धार्मिक ग्रन्थहरुमा उल्लेख रहेको पाइन्छ ।

तिहारमा झिनियाँ, सेलरोटी, मिठाई जस्ता मीठा–मीठा परिकारहरु बनाएर खाने तथा सयपत्री, मखमली, गोदवरीसहित विभिन्न फूलहरुको माला उनेर सप्तरङ्गी टिका लगाएर तिहार मनाउने चलन छ । बेनी नगरपालिका–३, भकिम्ली राखुकी महिला उद्यमी मनकुमारी पुनले तिहार आएपछि सयपत्री, मखमली जस्ता फुलहरु ढकमक्क फुलेको बताइन् ।