भारतको उत्तर प्रदेशमा पर्ने फैजावाद जिल्लाको अयोध्यामा निर्माणाधिन राममन्दिरमा राखिने भगवान रामको प्रतिमाका लागि प्रसिद्ध नदी कालिगण्डकीबाट शालग्राम शिला लगिदैछ । बेनी–गलेश्वर सडकखण्ड अन्तरगत म्याग्दीको बेनी नगरपालिका वडा नं ६ ठुलोपहिरो नजिकै कालिगण्डकी नदीको तिरमा १८ टनको क्वाजराईट र १० टनको क्याल साइट नामक शिलाको पहिचान गरिएपछि विधिपूर्वक उत्खनन्को तयारी सुरू गरिएको हो ।

करिब एक महिनाको स्थलगत अवलोकन तथा स्थानको पहिचान गरेपछि प्राविधिक टोलीले करिब १ हजार बर्ष टिकाउ हुने शिलाको पहिचान गरेपछि धार्मिक विधिको प्रयोग गरी लैजाने तयारी अन्तिम चरणमा पुगेको बेनी नगरपालिकाका मेयर सुरत केसीले बताउनुभयो ।

शिलाको अवलोकन गर्न नेपाली कांग्रेसका पूर्वउपसभापति विमलेन्द्र निधिसहितको टोली नै शिला उत्खनन् स्थलमा पुगेर फर्किनुभएको छ । शिला भेटिएको स्थानको पहिचान गरी जनकी मन्दिरमा महन्थ, राम मन्दिरमा प्रतिनिधि सहितको उपस्थितीमा गण्डकी प्रदेशका प्रमुख पृथ्वीमान गुरूङले क्षमापूजा सहितका अन्य धार्मिक कार्य गरेपछि एक साताभित्र शिलालाई जनकपुरधाम पु¥याइने छ ।

गत साउनमा अयोध्या भ्रमणमा गएका ने अयोध्याको राममन्दिर निर्माण समितिका अध्यक्ष नृपेन्द्र मिश्र, श्रीरामजन्मभूमितीर्थ क्षेत्रका महामन्त्री चम्पत राय र भारतको सत्तारुढ दल भारतीय जनता पार्टीका विदेश विभाग प्रमुख विजय चौथाइवालसँगको भेटमा आफ्नो अयोध्या भ्रमणको बारेमा जानकारी गराउँदै निधीले त्यहाँको निर्माणाधीन राम मन्दिरमा जनकपुरधामको जानकीमन्दिर तथा मिथिलाबासीको तर्फबाट धातुको धनुष नेपालमै निर्माण गरी राख्ने र राममन्दिरमा राखिने रामको प्रतिमा नेपालको कालीगण्डकी क्षेत्रको शालिग्राम शिलाबाट निर्माण गर्ने प्रस्ताव राखेका थिए ।

निर्माणाधीन राम मन्दिरमा जनकपुरधामको जानकी मन्दिरको तर्फबाट धनुष राख्ने रामको प्रतिमा नेपालको कालीगण्डकी क्षेत्रको शिलाबाट बनाउने निधिको प्रस्तावमा भारतीय पक्ष सहमत भएपछि नेपालफर्के पछि निधीले नेपाल सरकारलाई भारतीयपक्ष नेपालका दुवै प्रस्तावमा सहमति भएको जानकारी दिनुभयो ।

बेनी नगरपालिकाले शिला उत्खनन् गरी एतिहाँसिक राम मन्दिरमा लैजाने कार्यपछि उक्त स्थानलाई कालिगण्डकी नदीमा स्नान गर्न सहज हुने स्थल सहित आवश्यक संरक्षणमा समेत चासो देखाएको समेत मेयर केसीको भनाई छ । कालिगण्डकी नदीमा मात्र पाइने शालिग्राम हिन्दू धर्मावलम्बीका लागि निकै बहुमुल्य शिला भए पनि नदी दोहनका कारण शिला पाउन मुस्किल भएको छ ।

म्याग्दीको बेनी नगरपालिकाको बाह्रौँ नगरसभाबाट रु. ७८ करोड भन्दा बढीको संसोधित बजेट पारित भएको छ । बेनीमा शुक्रबार सम्पन्न सभामा उपप्रमुख ज्योती लामिछानेले प्रस्तुत गर्नुभएको आर्थिक वर्ष २०७९÷८० को संसोधित बजेट अनुमान तथा प्रगति प्रतिवेदन पारित भएको हो । असारको सभाले रु. ७३ करोड २२ लाख बिनियोजन भएकोमा थप भएको शशर्त अनुदान र कार्यपालिका बैठकबाट बिनियोजन गरिएको रु. पाँच करोड सात लाख ८६ हजार १४३ समावेश गरि रु. ७८ करोड २९ लाख ८६ हजार १४३को बजेट प्रस्ताव गर्नुभएको थियो ।

चालु तर्फ रु. ४९ करोड २७ लाख ९८ हजार र पुजिगत तर्फ रु. २९ करोड १ लाख ८८ हजार १४३ प्रस्तावित बजेट पारित भएको हो । सभाले सार्वजनिक बक्यौता तथा भाडादर निर्धारण समितिका संयोजक उत्तम कुमार कर्माचार्यले जानकारी गराउनुभएको निर्णय र न्यायिक समितिका सदस्य रत्नबहादुर जिसीले प्रस्तुत गरेको न्यायिक समितिको प्रतिवेदन पनि पारित भएको छ । उपप्रमुख लामिछानेले ५६ वटा योजना तथा कार्यक्रमका लागि चालु आर्थिक वर्षमा थप रु. दुइृ करोड ६४ लाख बजेट बिनियोजन भएको जानकारी दिनुभयो । १२ वटा योजनाको शिर्षक संसोधन भएको छ । नगर प्रमुख सुरत केसीले अधुरा आयोजनालाई पूर्णता दिन र माग भएका अतिआवश्यक योजनाहरुलाई सम्बोधन गरिएको बताउनुभयो ।

यसअघिको सभाले कार्यालय सञ्चालन तथा प्रशासनिक खर्च शिर्षकमा बिनियोजन गरेको रु. एक करोड १२ लाख बजेट कटौति भएको छ । सो शिर्षकमा रु. १३ करोड बिनियोजन भएकोमा नगरसभाले रु. १२ करोड एक लाख कायम गरेको हो । सो शिर्षकको चालु खर्च उपशिर्षकमा रु. दश करोड पाँच लाख बीस हजार बिनियोजन भएकोमा बढाएर रु. ११ करोड १८ लाख पु¥याइएको छ । कार्यालय सञ्चालन तथा प्रशासनिक खर्च शिर्षकको उपशिर्षक २ मा पुजिँगत तर्फ रु. ७८ लाख बिनियोजन भएकोमा रु. पाँच लाख थपेर ८३ लाख पु¥याइएको छ ।

थप भएका कार्यक्रमहरु मध्य १ नम्बर वडाको भवनमा सभाहल बनाउन रु. दश लाख, बेनी भकुण्डे वडा कार्यालय विस्तारका लागि रु. दश लाख, हाडेभिर बगरफाँट सडक विस्तार रु. १५ लाख, भकिम्ली स्वास्थ्य चौकी भवन निर्माण रु. दश लाख रहेका छन् । तातोपानी तल्लो बजार सडक मर्मतका लागि रु. दश लाख, आवाचोकमा स्तम्भ र पार्क निर्माणमा रु. १२ लाख पचास हजार, बेनी बजार व्यवस्थापनलाई रु. दश लाख, पात्लेखेतको बगालेखोला सडक स्तरोन्नतिमा रु. दश लाख, दिवंगत वडा सदस्य कृष्ण कार्कीको स्मृतिमा अर्जुन माविमा सरस्वती मन्दिर बनाउन रु. पाँच लाख, द्धन्द्धकालको पोल संरक्षण र विकासमा रु. पाँच लाख र निजी आवास पुननिर्माणमा रु. सात लाख बिनियोजन भएको छ ।
११ नगरसभाबाट पारित भएका ३५० योजना मध्य हालसम्म २२ वटा योजना सम्पन्न र ७५ वटाको सम्झौता भएको नगर उपप्रमुख लामिछानेले जानकारी गराउनुभएको थियो । चालुतर्फ बिनियोजन भएको मध्ये हालसम्म ३९.५४ प्रतिशत अथवा रु. १९ करोड १८ लाख १४ हजार २८ खर्च भएको छ ।

पुजिगततर्फ ७.६८ प्रतिशत अथवा रु. दुई करोड तीन लाख ३ हजार ९७९ खर्च भएको छ । आन्तरिक आयतर्फ रु. चार करोड ३३ लाख २३ हजार अनुमान गरिएकोमा हालसम्म ४४.०२ प्रतिशत अथवा रु. एक करोड ९० लाख ६९ हजार ६०० संकलन भएको नगरसभामा जानकारी गराइएको थियो । न्यायिक समितिका सदस्य जिसीले अघिल्लो आर्थिक वर्षको ९ वटा र यस वर्ष १८ वटा उजुरी दर्ता भएकोमा १९ वटा फस्यौट र ५ वटा प्रक्रीयामा रहेका जानकारी दिनुभयो ।

राजस्व बक्यौता असुल उपर गर्न तथा आन्तरिक आय बढाउन करको दरलाई यथावत राखी दायरा बृद्धी गर्न पहल गरिएको भाडा निर्धारण तथा राजस्व वक्यौता असुल उपर समितिका संयोजक कर्माचार्यले जानकारी दिनुभयो । नगरसभा सदस्य रमेशकुमार श्रेष्ठ, रमेश पुन, सन्दिप खत्री, गणेश सुवेदी, चन्द्रकान्त रिजाल लगायतले छलफलमा भाग लिनुभएको थियो । नगरप्रमुख केसीले बजेट बिनियोजन भएका योजना तथा कार्यक्रमको प्रभावकारी कार्यान्वयनमा जुट्न नगरसभा सदस्य र कर्मचारीहरुलाई निर्देशन दिनुभयो । उक्त अवसरमा बेनी नगरपालिकाले सात जना कर्मचारी, शिक्षक र स्वास्थ्यकर्मीलाई सम्मान सहित पुरस्कृत गरेको छ । बेनीमा शुक्रबार भएको बाहै नगरसभामा जनही नगद रु. पाँच हजार र प्रमाणपत्र प्रदान सहित पुरस्कृत गरिएको हो ।

सूचना प्रविधि अधिकृत खिमबहादुर क्षेत्री, सब इञ्जिनियर कमल थापा मगर, सिनियर अहेब हरिलाल अधिकारी, वडा सचिव प्रकाश आचार्य, चन्द्रोदय आधारभूत विद्यालय भकिम्लीका शिक्षक शान्ता कुमारी राना, बाल मन्दिर आधारभूतका प्रअ सुरेन्द्र केसी र कार्यालय सहयोगी चक्रबहादुर बानियालाई पुरस्कृत गरिएको हो ।नगरप्रमुख सुरत केसी, उपप्रमुख ज्योती लामिछाने, प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत धोलकराज ढकालले नगद र प्रमाणपत्र वितरण गर्नुभएको थियो । कर्मचारीहरुलाई प्रोत्साहनका लागि पुरस्कृत गरिएको नगरप्रमुख केसीले बताउनुभयो ।

म्याग्दीको सदरमुकाम बेनीबजारमा दुईदशकपछि ऐतिहासिक महत्व बोकेको हनुमान नाच प्रदर्शन गरिएको छ । म्याग्दी उद्योग वाणिज्य संघको मूल आयोजनामा सातौं म्याग्दी महोत्सव एवं माघेसङ्क्रान्ति मेला तथा प्रदेशस्तरीय कृषि, पर्यटन, औद्योगिक व्यापार मेलाको अवसरमा संस्कृतिको धरोहर हनुमान नाच प्रर्दशन गरिएको हो ।

नेपाल भाषा मंकाःखलले नियमित प्रशिक्षण दिएर स्थानीय यूवा तथा अग्रजहरुको सक्रियतामा महोत्सवको उद्घाटन सत्रमा हनुमान नाच देखाइएको नेपाल भाषा मंकाःखलका निर्वतमान अध्यक्ष राजेन्द्रकुमार श्रेष्ठले बताउनुभयो ।हनुमान नाचमा सबैभन्दा कम उमेरमा अप्रिमसँगै ५८ बर्षिय सरोज श्रेष्ठ लगायतका कालाकार थिए ।

कला, संस्कृति र भेषभूषाको जगेर्ना साथै म्याग्दीका धार्मिक, ऐतिहासिक पहिचानलाई जोगाउन निरन्तर सक्रिय मंकाःखलले एउटा छुट्टै विशेषता बोकेको आकर्षक एवम् मनोरम नृत्यलाई महोत्सवको आर्कषकको रुपमा प्रस्तुत गरिएको थियो ।

हनुमान नाचमा सहभागी अप्रिन श्रेष्ठ उमेरले १३ बर्षको भएपनि आफुँ जन्मिुनभन्दा अगाडी नै बन्द भएको नाच पुनः सुरु हुने जानकारी पाएपछि नियमित प्रशिक्षणमा सहभागिता जनाउनुभएको थियो । हुनमान नाचमा सबैभन्दा कम उमेरमा अप्रिम श्रेष्ठ, १८ बर्षिय जोनसन श्रेष्ठका साथै सबैभन्दा पाका ५८ बर्षिय सरोज श्रेष्ठको उपस्थिती रहेको थियो ।

हनुमान नाच सम्बन्धि विभिन्न लेखरचनामार्फत प्रचारप्रसारमा सक्रिय अजयमिलन श्रेष्ठका अनुसार नेपाल एकीकरणका क्रममा पृथ्वीनारायण शाहको भादगाउँ विजय पछि त्रसित र प्रताडित नेवारहरु भागेर आउँदा यस संस्कृतिलाई बागलुङमा ल्याएका र त्यहाँबाट वि.सं. २०२० को दशकमा यस बेनीबजारमा पनि भित्रीएको पाईन्छ ।

बेनीमा यसअगाडी बि.स २०५७ साल र सन् २००७ मा म्याग्दी जेसीजको ख सम्मेलनमा भाँकी मात्रै प्रर्दशन गरिएको नेवार समुदायका अगुवा सञ्जयकुमार श्रेष्ठले बताए ।हनुमान नाचमा ११ जोडी पुरुषहरु विशेष श्रृंगारका साथ हनुमानको स्वरुपमा प्रस्तुत हुन्छन् ।

भेषभूषामा उनीहरुले रातो हाप बाहुला भएको कमिज, रातो जाङ्गे र सेतो जामा लगाएका हुन्छन् हरेकका दुवै हातमा दुई फिट जति लामो लट्ठी (डण्डी) हुन्छ । नाङ्गो खुट्टामा चापहरु हुन्छन् । कपडा (रिबन) का आकर्षक र रङ्गिन मालाले सजिएका हुन्छन् । मुख्य विशेषताका रुपमा करिब पाँच फिट लामो सिमलीको लठ्ठीलाई घुमाएर बनाइएको र कपडाका झुम्राहरुले आकर्षक तुल्याइएको पुच्छरलाई पछाडि ठड्याएका हुन्छन् ।

नाचको हरेक तालको आरम्भमा ज्या माक्को जोडीबाट अभिनय शुरु गरिन्छ र तदनुरुप अन्य हनुमानहरु पनि नृत्यमा सरिक हुन्छन् । यस नाच सलामीको तालबाट आरम्भ हुन्छ र यस तालमा सबै हनुमान त्यसपछि अन्य ताल (६ ताल, ८ ताल, १२ ताल, २२ ताल,२४ ताल) मा हनुमानहरु हातमा भएका दण्डीहरु ठोक्काउदै कहिले आम्ने साम्ने गर्दै र घुम्दै त कहिले गोलाकार संगठनमा नाच्दछन्। नृत्य तालको समाप्ति पश्चात ५ ताल “तलिङ छ्यास“ को तालमा हिडाउँदै एक स्थानबाट अर्को स्थानमा लगिन्छ ।

सदरमुकाम बेनीमा आर्थिक अभावका कारण सञ्चालनमा समस्या भएको म्याग्दी पुस्तकालयको सहयोगार्थ निकाली पुस्तकालय व्यवस्थापनमा अर्थ संकलन गरिएको थियो भने तत्कालिन समयमा बेनी माई भगवती मन्दिर पुनः निर्माणार्थ प्रदर्शन गरी उल्लेख्य आर्थिक सहयोग जुटाइएको थियो ।

म्याग्दीको सदरमुकाम बेनीमा करिब साढे ३ सय बर्ष अगाडी मानवबस्तीको विस्तारको क्रममा ठेमंगल (घण्टाकर्ण) देखि तीजपर्वसम्म वर्षेनाच अन्तर्गत बर्षेनी गरिने लाखेनाच, रोपाइ नाच, नागानगिनी नाच, जोगी नाच, घोडे नाच, ठेट्टरनाच आदिका आ–आफ्नै महत्व र विशेषता छन् ।

म्याग्दी उद्योग वाणिज्य संघको मूल आयोजनामा बिहिबारदेखि सातौं म्याग्दी महोत्सवको सुरु भएको छ । बेनीको खुलामञ्चमा पुस २८ गतेदेखि माघ ७ गतेसम्म हुने सातौं म्याग्दी महोत्सव, माघेसङ्क्रान्ति मेला, गण्डकी प्रदेशस्तरीय कृषि, औद्योगिक, व्यापार मेलाको राष्ट्रिय सभाका अध्यक्ष गणेश तिमिल्सिनाले गरे। प्रमुख अतिथि तिमिल्सिनाले महोत्सवले आर्थिक तथा कला र संस्कृतिको जर्गेना गर्ने बताए ।           

महोत्सवको उद्घाटन सत्रमा बोल्ने बक्ताहरुले कृषि, पर्यटन र जलविद्युत म्याग्दीको प्रमुख आधार भएकाले आर्थिक गतिविधिलाई चलायमान बनाउन निजी तथा सरकारी निकायको बलियो सहकार्य आवश्यकता रहेको बताएका थिए । कोरोना, आर्थिक मन्दी लगायतका कारण आर्थिक क्षेत्रमा परेको प्रभावलाई मध्यजनर गरी राहत तथा सहुलीयतका योजनाहरु ल्याउनुपर्नेमा जोड दिइएको थियो ।महोत्सवको अवसरमा विभिन्न संघसंस्थाको जनजातिका झाँकी र भेषभूषा सहित बेनीबजार परिक्रममा गरिरएको हो ।

महोत्सवलाई लक्षित गरी बेनीबजारलाई बेहूली झै धपक्क सिंगारिएको छ ।बेनीमा परम्परागत रुपमा लाग्दै आइरहेको माघेसङ्क्रान्ति मेलालाई जगाउन माघी पर्वको अवसर पारेर महोत्सव आयोजना गरिएको हो । विगतमा कोरोना भाइरसृका कारण महोत्सव स्थगित भएकोमा यसपटक सहज वातावरण भएकाले आयोजना गरिएको म्याग्दी उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष बेलबहादुर कटुवालले बताए ।

महोत्सवमा स्थानीय उत्पादनको प्रदर्शनी र बिक्री–वितरण, कला, संस्कृति तथा भेषभूषाको जगेर्नाका साथै म्याग्दीका धार्मिक, ऐतिहासिक र पर्यटकीय स्थलहरुको पर्यटन प्रवद्र्धन गर्ने उद्देश्य रहेको अध्यक्ष कुटवालको भनाई छ । महोत्सवस्थलमा व्यापारिक र अन्य गरी कुल २ सय ५८ वटा स्टलहरु रहने छन्भने फोटो र वृत्तचित्र प्रदर्शनी गरिनेछ।

यसैगरी महोत्सवको आकर्षणतर्फ कालीगण्डकी नदीमा ¥याफ्टिङ, लभ्लीहिलसम्म घोडा सफारी, धौलागिरि बेसक्याम्पसम्म हेलिकप्टरमा सयर, खुल्ला लोकदोहोरी तथा रत्यौली गीत प्रतियोगिता, जातजाति, जनजातिका झाँकी र भेषभूषाको प्रदर्शनी, पालिकास्तरीय पुख्र्यौली नाच प्रतियोगितालगायत रहेको महासचिव अमित बानियाँले बताए। यसपटकको महोत्सवमा जिल्लाभित्रका विभिन्न जातिय संघसंस्थाको उत्साहजनक उपस्थिती रहेको थियो ।

महोत्सवमा स्थानीय, राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रियस्तरका वस्तु एवं सेवाहरुको स्टल प्रदर्शनी खेलकुद तथा रमाइलो मेला समेत गरिने जनाइएको छ । महोत्सवमा आयतर्फ कुल एक करोड २४ लाख ८७ हजार रुपैयाँ प्रस्ताव गरिएको छ भने व्ययतर्फ एक करोड १५ लाख ७७ हजार दुईसय ११ रुपैयाँ प्रस्ताव गरिएको छ ।

बेनीमा २०५७ सालदेखि माघेसङ्क्रान्ति मेला लगाउन सुरु गरिएकोमा २०६० सालबाट म्याग्दी उद्योग वाणिज्य संघको आयोजनामा म्याग्दी महोत्सव लगाउन सुरु गरिएको थियो । हरेक तीन–तीन वर्षको अन्तरालमा महोत्सव आयोजना गर्ने गरिए पनि सातौं महोत्सव भने विश्वभर फैलिएको कोरोना भाइरस र लकडाउनका कारण यसवर्ष आयोजना गरिएको हो ।

म्याग्दी उद्योग वाणिज्य संघ म्याग्दी, नेपाल उद्योग वाणिज्य संघ गण्डकी प्रदेश र नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ काठमाडौं मुख्य आयोजक रहेको सातौं म्याग्दी महोत्सव एवं माघेसङ्क्रान्ति मेलाको आयोजकमा जिल्ला समन्वय समिति म्याग्दी, बेनी नगरपालिका, अन्नपूर्ण, रघुगंगा, मंगला, मालिका र धवलागिरि गाउँपालिका आयोजक रहेका छन्भने नेपाल पर्यटन बोर्ड प्रवद्र्धक रहेको छ ।